© Borgis - Postepy Fitoterapii 3, s. 147-151
*Anna Kędzia
Przeciwbakteryjne działanie Solarenu
Antimicrobial activity of Solaren
Zakład Mikrobiologii Jamy Ustnej, Katedra Mikrobiologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
Kierownik Zakładu i Katedry: dr hab. Anna Kędzia, prof. nadzw.
Summary
The sensitivity to Solaren of 31 strains of anaerobic bacteria and 34 aerobic bacteria isolated from infections of oral cavity, respiratory tract and intestinal tract were tested. The susceptibility was performed by means of plate dilution technique in Brucella agar (anaerobes) and Mueller-Hinton agar (aerobes). The inoculum containing 105 CFU per spot was seeded Steers replicator upon the surface of appropriate agar with and without the herbal drug (strains growth control). Incubation was performed at 37°C for 48 hrs in anaerobic jars under anaerobic conditions (anaerobes) and at 37°C for 24 hrs in aerobic conditions (aerobes). The MIC was defined as the lowest Solaren concentrations that completely inhibited the growth of tested bacteria. The results indicated that from anaerobic Gram-negative bacteria only 4 strains were susceptible in concentrations in ranges from 25.0 to 15.0 mg/ml. The growth of remained strains were inhibited by concentrations ≥ 30.0 mg/ml. The Gram-positive anaerobes were the more susceptible. The concentrations in range from 20.0 to 3.7 mg/ml inhibited the growth of 67% of these bacteria. Against Gram-negative aerobic bacteria activity to Solaren was poor (MIC ≥ 30.0 mg/ml). But aerobic Gram-positive cocci and rods were susceptible to herbal drug in concentrations from 20.0 to 7.5 mg/ml (64%). Solaren was most effective against Gram-positive than Gram-negative anaerobes and aerobes.
Key words: solaren, curcumin, aerobic bacteria, anaerobic bacteria, susceptibility
Ostryż długi ( Curcuma longa L., syn. C. domestica Val.), bylina z rodziny Imbirowatych ( Zingiberaceae) rośnie na terenie Azji, w Indiach i Chinach, a także w innych krajach z klimatem tropikalnym. Roślina wytwarza pęd otoczony szerokimi liśćmi kształtu lancetowatego i duże żółte kwiaty. Charakterystyczne ciemnożółte kłącze posiada liczne bulwiaste zgrubienia. Właśnie ta część rośliny jest wykorzystywana w medycynie. Kłącze ostryżu długiego, zwane kurkumą, stosowane jest leczniczo od ponad 4000 lat w zakażeniach miejscowych, szczególnie w trudno gojących się ranach, a także w zaburzeniach czynności przewodu pokarmowego i wątroby.
Prowadzone od wielu lat badania wykazały, że wyciągi z kłącza kurkumy działają przeciwzapalnie, żółciopędnie, żółciotwórczo, przeciwutleniająco, przeciwskurczowo i przeciwnowotworowo (1-11). Są też doniesienia o innych właściwościach kurkumy i możliwości jej stosowania, między innymi w miażdżycy, chorobie Alzheimera, reumatoidalnym zapaleniu stawów i w cukrzycy (12-18). Udowodniono też aktywność przeciwdrobnoustrojową wyciągów z kłącza kurkumy, w tym przeciwbakteryjną (19-28), przeciwgrzybiczną (29-34), przeciwwirusową (35-37) i przeciwpasożytniczą (38-42). Za właściwości lecznicze i przeciwdrobnoustrojowe kłącza kurkumy odpowiedzialne są związki fenolowe, należące do kurkuminoidów (6, 43-45). Najważniejszym związkiem jest kurkumina, stanowi ona od 70 do 75% zawartości kurkuminoidów (6, 43-45). Ponadto w kłączu ostryżu długiego występuje demetoksykurkumina (15-20% kurkuminoidów) i bisdemetoksykurkumina (ok. 3% kurkuminoidów) (3, 6, 8, 44). W Curcuma longa stwierdzono też obecność olejku lotnego (1,5-5,5%), którego działanie obejmuje szereg drobnoustrojów patogennych (19, 20, 24).
Preparat Solaren (Herbapol, Pruszków) zawiera wyciąg etanolowy (1:5,1) z kłącza ostryżu długiego. W 5 ml preparatu znajduje się 0,86 g kłącza kurkumy (17,6-26,4 mg kurkuminy). Solaren działa żółciotwórczo i żółciopędnie. Stosowany jest w niestrawności, zaburzeniach trawienia, a także pomocniczo w stanach zapalnych dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego. W badaniach wykazano jego ochronne działanie na miąższ wątroby. Przeciwwskazaniem do użycia Solarenu jest niedrożność dróg żółciowych. Nie poleca się go do stosowania w okresie ciąży, karmienia piersią i u dzieci poniżej 12. roku życia (zawartość etanolu).
Ważne są doniesienia o przeciwdrobnoustrojowym działaniu kurkuminy na bakterie powodujące zakażenia dróg żółciowych i przewodu pokarmowego. Dotyczą one przede wszystkim niektórych bakterii tlenowych. Jednak brakuje informacji na temat działania Solarenu na drobnoustroje patogenne.
Celem pracy była ocena wrażliwości bakterii beztlenowych i tlenowych na Solaren.
Materiały i metody
Drobnoustroje do badań zostały wyhodowane z materiałów pobranych od pacjentów z zakażeniami jamy ustnej, dróg oddechowych i przewodu pokarmowego. Materiały w kierunku beztlenowców posiewano na podłoża wzbogacone i wybiórcze (46, 47). Inkubację prowadzono w temperaturze 37°C przez 10 dni w anaerostatach zawierających 10% C02, 10% H2 i 80% N2, katalizator palladowy i wskaźnik beztlenowości. Wyhodowane szczepy bakterii beztlenowych były identyfikowane zgodnie z obowiązującymi standardami (46-49). W celu wyizolowania bakterii tlenowych materiały posiewano na odpowiednie podłoża niewybiórcze, wzbogacone i wybiórcze, a następnie hodowano w temp. 37°C przez 24-48 godzin (48, 49). Wyhodowane szczepy bakterii tlenowych identyfikowano zgodnie z obowiązującymi standardami (48, 49). Badaniu wrażliwości poddano łącznie 31 szczepów bakterii beztlenowych należących do rodzajów: Finegoldia (3 szczepy), Micromonas (1), Peptostreptococcus (3), Actinomyces (2), Propionibacterium (4), Fusobacterium (5), Prevotella (6), Porphyromonas (2), Bacteroides (5) oraz 5 szczepów wzorcowych z gatunków: Finegoldia magna ATCC 29328, Peptostreptococcus anaerobius ATCC 27337, Bacteroides fragilis ATCC 25285, Fusobacterium nucleatum ATCC 25586 i Propionibacterium acnes ATCC 11827. Ponadto oceniono wrażliwość 34 szczepów bakterii tlenowych z rodzaju: Staphylococcus (9 szczepów), Enterococcus (4), Acinetobacter (3), Citrobacter (2), Escherichia (4), Klebsiella (2), Pseudomonas (6) i Serratia (2) oraz 5 szczepów wzorcowych, w tym Staphylococcus aureus ATCC 25923, Enterococcus faecalis ATCC 29212, Acinetobacter baumannii ATCC 19606, Escherichia coli ATCC 25912 i Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853. Wrażliwość bakterii beztlenowych na Solaren oznaczono metodą seryjnych rozcieńczeń w agarze Brucella (50), a bakterii tlenowych w agarze Muellera-Hintona (51). Bezpośrednio przed doświadczeniem preparat rozpuszczano w DMSO (Serva), otrzymując stężenie wynoszące 100 mg/ml. Dalsze rozcieńczenia wykonywano w jałowej wodzie destylowanej, uzyskując następujące stężenia: 30,0; 25,0; 20,0; 15,0; 10,0; 7,5 i 3,7 mg/ml. Inokulum zawierające 105 drobnoustrojów (CFU) na kroplę nanoszono aparatem Steersa na powierzchnię odpowiedniego agaru. Podłoże niezawierające Solarenu stanowiło kontrolę wzrostu szczepów. Posiewy w przypadku beztlenowców inkubowano w 37°C przez 48 godzin w anaerostatach w warunkach beztlenowych, a bakterii tlenowych przez 24 godziny przy dostępie tlenu w tej samej temperaturze. Za MIC uznano takie najmniejsze rozcieńczenie preparatu, które całkowicie hamowało wzrost testowanych bakterii.
Wyniki i ich omówienie
W tabeli 1 zebrano wyniki badań wrażliwości na Solaren Gram-ujemnych bakterii beztlenowych, w tabeli 2 wyniki dotyczące Gram-dodatnich bakterii beztlenowych, a w tabeli 3 wyniki oznaczeń szczepów wzorcowych.
Tabela 1. Wrażliwość Gram-ujemnych bakterii beztlenowych na Solaren.
| Drobnoustroje | Liczba szczepów | Najmniejsze stężenie hamujące (MIC, mg/ml) |
| ł 30,0 | 25,0 | 20,0 | 15,0 | 10,0 | 7,5 | Ł 3,7 |
| Finegoldia magna | 3 | | | | 1 | | | 2 |
| Micromonas micros | 1 | | | 1 | | | | |
| Peptostreptococcus anaerobius | 3 | | 1 | 1 | | | 1 | |
| Actinomyces viscosus | 1 | | 1 | | | | | |
| Actinomyces odontolyticus | 1 | 1 | | | | | | |
| Propionibacterium acnes | 2 | 1 | | | | 1 | | |
| Propionibacterium granulosum | 2 | 2 | | | | | | |
| Gram-dodatnie bakterie ogółem | 18 | 14 | 2 | 1 | 1 | | | |
Tabela 2. Wrażliwość Gram-dodatnich bakterii beztlenowych na Solaren.
| Drobnoustroje | Liczba szczepów | Najmniejsze stężenie hamujące (MIC, mg/ml) |
| ł 30,0 | 25,0 | 20,0 | 15,0 | 10,0 | 7,5 | Ł 3,7 |
| Prevotella bivia | 1 | 1 | | | | | | |
| Prevotella buccalis | 1 | | 1 | | | | | |
| Prevotella intermedia | 3 | 3 | | | | | | |
| Prevotella loeschei | 1 | 1 | | | | | | |
| Porphyromonas asaccharolytica | 2 | 2 | | | | | | |
| Fusobacterium nucleatum | 3 | 2 | | | 1 | | | |
| Fusobacterium necrophorum | 2 | 2 | | | | | | |
| Bacteroides fragilis | 2 | 1 | 1 | | | | | |
| Bacteroides vulgatus | 1 | | | 1 | | | | |
| Bacteroides ureolyticus | 2 | 2 | | | | | | |
| Gram-ujemne bakterie ogółem | 18 | 14 | 2 | 1 | 1 | | | 2 |
Tabela 3. Wrażliwość wzorcowych szczepów bakterii beztlenowych na Solaren.
| Drobnoustroje | Liczba szczepów | Najmniejsze stężenie hamujące
(MIC, mg/ml) |
| ł 30,0 | 25,0 | 20,0 | 15,0 | 10,0 | 7,5 | Ł
3,7 |
Finegoldia magna
ATCC 29328 | 1 | | | | 1 | | | |
Peptostreptococcus anaerobius
ATCC 27337 | 1 | | | | | 1 | | |
Bacteroides fragilis
ATCC 25285 | 1 | | 1 | | | | | |
Fusobacterium nucleatum
ATCC 25585 | 1 | | | 1 | | | | |
Propionibacterium acnes
ATCC 11827 | 1 | | | | | | 1 | |
Spośród Gram-ujemnych bakterii beztlenowych tylko pojedyncze szczepy wykazały wrażliwość na stężenia Solarenu poniżej 30,0 mg/ml. Były to 4 szczepy należące do następujących gatunków: Fusobacterium nucleatum (MIC = 15,0 mg/ml), Prevotella buccalis (MIC = 25,0 mg/ml), Bacteroides fragilis (MIC = 25,0 mg/ml) i Bacteroides vulgatus (MIC = 20 mg/ml). Wzrost pozostałych szczepów Gram-ujemnych pałeczek beztlenowych był hamowany przez stężenia wynoszące 30,0 mg/ml i wyższe. Natomiast Gram-dodatnie bakterie beztlenowe charakteryzowały się większą wrażliwością na Solaren. Wzrost testowanych ziarniaków był hamowany w zakresie stężeń wynoszących od 25,0 do 3,7 mg/ml. Największą wrażliwość wykazały szczepy z gatunku Finegoldia magna (MIC w zakresie 15,0-3,7 mg/ml). Preparat był mniej aktywny wobec Gram-dodatnich pałeczek beztlenowych. Wzrost 33% szczepów był hamowany w zakresie stężeń od 25,0 mg/ml do 10,0 mg/ml. Dla pozostałych szczepów wartości MIC wynosiły 30,0 mg/ml i więcej.
W tabeli 4 zostały zestawione wyniki badań wrażliwości na Solaren bakterii tlenowych. Spośród 34 testowanych drobnoustrojów wrażliwe na preparat okazały się tylko Gram-dodatnie bakterie. W zakresie stężeń wynoszących od 20,0 do 7,5 mg/ml Solaren był aktywny wobec 9 szczepów (64%). Wśród drobnoustrojów były zarówno ziarniaki, jak i pałeczki. Natomiast Gram-ujemne bakterie tlenowe wykazały niską wrażliwość (MIC ≥ 30,0 mg/ml). Podobnie, spośród szczepów wzorcowych (tab. 5) preparat był aktywny tylko wobec Gram-dodatnich ziarniaków.
Tabela 4. Wrażliwość bakterii tlenowych na Solaren.
| Drobnoustroje | Liczba szczepów | Najmniejsze stężenie hamujące (MIC, mg/ml) |
| ł 30,0 | 25,0 | 20,0 | 15,0 | 10,0 | 7,5 | Ł 3,7 |
| Staphylococcus aureus | 6 | 2 | | 1 | | 2 | 1 | |
| Staphylococcus epidermidis | 3 | 1 | | | | 2 | | |
| Enterococcus faecalis | 4 | 2 | | | | 2 | | |
| Corynebacterium spp. | 2 | 1 | | | | 1 | | |
| Gram-dodatnie bakterie tlenowe ogółem | 15 | 6 | | 1 | | 7 | 1 | |
| Acinetobacter baumannii | 3 | 3 | | | | | | |
| Citrobacter spp. | 2 | 2 | | | | | | |
| Escherichia coli | 4 | 4 | | | | | | |
| Klebsiella pneumoniae | 2 | 2 | | | | | | |
| Pseudomonas aeruginosa | 4 | 4 | | | | | | |
| Pseudomonas stutzeri | 2 | 2 | | | | | | |
| Serratia marcescens | 2 | 2 | | | | | | |
| Gram-ujemne bakterie ogółem | 19 | 19 | | | | | | |
| Bakterie tlenowe ogółem | 34 | 25 | | 1 | | 7 | 1 | |
Tabela 5. Wrażliwość wzorcowych szczepów bakterii tlenowych na Solaren.
| Drobnoustroje | Liczba szczepów | Najmniejsze stężenie hamujące (MIC, mg/ml) |
| ł 30,0 | 25,0 | 20,0 | 15,0 | 10,0 | 7,5 | Ł
3,7 |
Staphylococcus aureus
ATCC 25923 | 1 | | | | 1 | | | |
Enterococcus faecalis
ATCC 29212 | 1 | | 1 | | | | | |
Acinetobacter baumannii
ATCC 19606 | 1 | 1 | | | | | | |
Escherichia coli
ATCC 25922 | 1 | 1 | | | | | | |
Pseudomonas aeruginosa
ATCC 27853 | 1 | 1 | | | | | | |
Podsumowując wyniki, należy podkreślić, że spośród ocenianych bakterii beztlenowych większą wrażliwością charakteryzowały się Gram-dodatnie bakterie niż Gram-ujemne. W zakresie stężeń od 25,0 do 3,7 mg/ml Solaren hamował wzrost 69% testowanych Gram-dodatnich bakterii i 29% Gram-ujemnych bakterii. Największą wrażliwość na preparat wykazały Gram-dodatnie ziarniaki beztlenowe. Podobnie, spośród ocenianych bakterii tlenowych wrażliwość na Solaren wykazały tylko Gram-dodatnie bakterie. Można przyjąć, że Solaren wykazuje wysoką aktywność wobec Gram-dodatnich bakterii zarówno tlenowych, jak i beztlenowych, ponieważ użyte do badań stężenia preparatu były ok. 150 razy niższe od zwykle stosowanych w terapii.
Wnioski
1. Największą wrażliwość na Solaren wykazały Gram-dodatnie ziarniaki beztlenowe oraz Gram-dodatnie ziarniaki i pałeczki tlenowe.
2. Najmniej wrażliwe na preparat okazały się szczepy Gram-ujemnych pałeczek tlenowych.
Piśmiennictwo
1. Unnikrishnan MK, Rao MN. Curcumin inhibits nitrogen dioxide induced oxidation of hemoglobin. Mol Cell Biochem 1995; 10:35-7. 2. Cohly HH, Taylor A, Angel MF i wsp. Effect of turmeric, turmeric and curcumin on H20-induced renal epithelial (LLC-PK 1) cell injury. Free Radic Biol Med 1998; 24:49-54. 3. Rasyid A, Lelo A. The effect of curcumin and placebo in human gall-bladder function; an ultrasound study. Aliment Pharmacol Ther 1999; 13:245-9. 4. Thamlikitkul V, Bunyapraphathara N, Dechatiwongse T i wsp. Randomized double-blind study of Curcuma domestica Val for dyspepsia. J Med. Assoc Thai 1989; 72:613-20. 5. Somchit MN, Sulaiman MR, Noratunlina R i wsp. Hepatoprotective effects of Curcuma longa rhizomes in paracetamol-induced liver damage in rats. Proc Reg Symp Envir Nat Res. 10-11th April 2002, Kuala Lumpur, Malaysia. Vol. 1, 698-702. 6. Rafatullah S, Tariq M, Al-Yahya MA i wsp. Evaluation of turmeric ( Curcuma longa) for gastric and duodenal activity in rats. J Ethonopharmacol 1990; 29:25-34. 7. Jankowski J. Kurkuma jako lek przeciwzapalny i przeciwnowotworowy. Post Fitoter 2004; 2:87-90. 8. Huang MT, Newmark HL, Fenkel K. Inhibitory effects of curcumin of tumorigenesis in mice. J Cell Biochem Suppl 1997; 27:26-34. 9. Rao CV, Rivenson A, Simi B i wsp. Chemoprevention of colon carcinogenesis by dietary curcumin, a naturally occurring plant phenolic compound. Cancer Res 1995; 55(2):259-66. 10. Kim JM, Araki S, Kim DJ i wsp. Chemoprotective effects of carotenoids and curcumins on mouse colon carcinogenesis 1,2-dimethlhydrazine initiation. Carcinogenesis 1998; 19(1):81-5. 11. Iyengar MA, Rama Rao MA, Gurumadhva Rao S i wsp. Antiinflammatory activity of volatile oil of Curcuma longa leaves. Indian Drug 1994; 31(11):528-31. 12. Liancini A, Sylvester J, Li WQ i wsp. Inhibition of interleukin-1-stimulated MAP kinases, activating protein-1(AP-1) and nuclear factor kappa B (NF-kappa B) transcription factors down regulates matrix metalloproteinase gene expression in articular chondrocytes. Matrix Biol 2002; 21(3):251-62. 13. Natarajan C, Bright JJ. Curcumin inhibits experimental allergic encephalomyelitis by bloking IL-12 signaling throught Janus kinase-STAT patheway in T lymphocytes. J Immunol 2002; 168(12):6506-13. 14. Deodhar SD, Sethl R, Srimal RC. Preliminary studies on antirheumatic activity of curcumin (diferuloyl methane). Ind J Med Res 1980; 71:632-34. 15. Chainani-Wu N. Safety and antiinflammatory activity of curcumin a component of turmeric ( Curcuma longa). J Altern Complement Med 2003; 9:161-68. 16. Lim PG, Chu T, Yang F i wsp. The curry spice curcumin reduces oxidative damage and amyloid pathology in an Alzheimer transgenic mouse. J Neurosci 2001; 20(21):8370-37. 17. Patocka J. Curcumin – spice or a new remedy of Alzheimer's disease? Psychiatrie 2005; 9:129-33. 18. Babu PS, Srinivasan K. Influence of dietary curcumin and cholesterol on progression of experimentally induced diabetes in Albino rats. Mol Cell Biochem 1995; 152(1):13-21. 19. Lutomski J, Kędzia B, Dębska W. Effect of an alkohol extract and active ingredient from Curcuma longa on bacteria and fungi. Planta Med 1974; 26(11):9-16. 20. Shankhar TBN, Murthy VS. Effect of turmeric Curcuma longa fractions on the growth of some intestinal an pathogenic bacteria in vitro. Indian J Exp Biol 1979; 17(12):1363-66. 21. Negi PS, Jayapakasha GK, Jogan Mohan Rao L i wsp. Antibacterial activity of turmeric oil: a by product from curcumin manufacture. J Agric Food Chem 1999; 47297-300. 22. Singh R, Chandra R, Boose M i wsp. Antibacterial activity of Curcuma longa rhizome extract on pathogenic bacteria. Curr Sci 2002; 83:737-40. 23. Chaunhan UK, Soni P, Shrivastava R i wsp. Antibacterial activity of the rhizome of Curcuma longa Linn. Oxoid Commun 2003; 26:266-70. 24. Banerjee A, Nigram SS. Antimicrobial efficacy of the essential oil of Curcuma longa. Indian J Med Res 1978; 68:864-66. 25. Bhavanishankar TN, Murthy S. Curcumin-induced alteration in the glucose metabolism of Escherichia coli. J Gen Appl Microbiol 1986; 32(4):263-270. 26. Voravuthikunchai S, Lortheeranut-Wat A, Jeeju W i wsp. Effective medicinal plants against entherohaemorrhagic Escherichia coli 0157:H7. J Ethnopharmacol 2004; 94:49-54. 27. Kim KJ, Yu HH, Cha JD i wsp. Anibacterial activity of Curcuma longa L. against methicillin-resistant Staphylococcus aureus. Phytother Res 2005; 19:599-06. 28. Mahady GB, Pandland SL, Yun G i wsp. Turmeric ( Curcuma longa) and curcumin inhibit the growth of Helicobacter pylori, a group 1 carcinogen. Anticancer Res 2002; 22:4179-181. 29. Soyton K, Rakvidhyasastra V. Antifungal properties of some medicinal plants. Thai Phytopathol 1985; 5:38-42. 30. Avirutnant W, Pongpan A. The antimicrobial activity of some Thai flowers and plants. J Pharm Sci 1983; 10:81-6. 31. Imwidthaya S, Sripathomswat N, Nilves N. Pharmacological activity of Thai medical plants for the treatment of dermatophytosis. Bull Infect Dis Group of Thailand 1983; 6:1-8. 32. Babu GDK, Shanmugam V, Ravindrath SD i wsp. Comparison of chemical composition and antifungal activity of Curcuma longa L. leaf oils produced by different water distillation techniques. Flavour Fragr J 2007; 22:191-6. 33. Jayaprakasha GK, Negi PS, Ananharamakrishnan C i wsp. Chemical composition of turmeric oil-A by product from turmeric oleoresis industry and its inhibitory activity against different fungi. Z Naturforschung 2001; 56c:40-4. 34. Apisariyuakul A, Vanittanakon N, Buddhasukh D. Antifungal activity of turmeric oil extracted from Curcuma longa ( Zingiberaceae). J Ethnopharmacol 1995; 49:163-9. 35. Barthelemy S, Vargnes L, Moynier M i wsp. Curcumin and curcumin derivatives inhibit Tat-mediated transactivation of type 1 human immunodeficiency virus long terminal repeat. Res Virol 1998; 140:43-52. 36. Mazunder A, Neamati N, Sunder S i wsp. Curcumin analogs with altered potencies against HIV-1 integrase as probes for biochemical mechanisms of drug action. J Med Chem 1997; 40(19):3057-63. 37. Suai Z, Salto R, Li J i wsp. Inhibition of the HIV-1 and HIV-2 proteases by curcumin and curcumin boron complexes. Bioorg Med Chem 1993; 1:415-22. 38. Kiuchi F, Goto Y, Sugimoto N i wsp. Nematocidal activity of turmeric. Chem Pharm Bul 1993; 41:1640-3. 39. Aranjo CAC, Alegrio LV, Castro D i wsp. Studies on the effective of diarylheptanoids derivatives against Leishmania amazonensis. Mem Inst Oswaldo Cruz 1999; 94(3):791-4. 40. Aranjo CAC, Alegrio D, Lima MEF i wsp. Leishmania amazonensis: in vitro experiments in diarylheptanoids from Leguminosae and Zingiberaceae plants. Mem Inst Oswaldo Cruz 1998, 93(Suppl II)3:145-8. 41. Aranjo CAC, Leon LL. Biological activities of Curcuma longa L. Mem Inst Oswaldo Cruz 2001; 96(5):723-8. 42. Rasmussen HB, Christensen SB, Kvist LP i wsp. A simple and efficient separation of the curcmins, the antiprotozoal constituents of Curcuma longa. Planta Med 2000; 66:396-98. 43. Cikrikci S, Mozioglu E, Yilmaz H. Biological activity of curcuminoids isolated from Curcuma longa. Rec Nat Prod 2008; 2(1):19-24. 44. Ammon HP, Wahl MA. Pharmacology of Curcuma longa. Planta Med 1991; 57(1):1-7. 45. Kędzia A. Preparat Solaren – skład chemiczny, działanie i zastosowanie w lecznictwie. Post Fitoter 2009; 2:129-34. 46. Jousimies-Somer H, Summanen P, Citron DM i wsp. Wadsworth-KTL Anaerobic bacteriology manual. 6th ed. Belmont CA. Star Publ. 2002. 47. Kałowski M, Kędzia A. Nieprzetrwalnikujące drobnoustroje beztlenowe. [W]: Diagnostyka mikrobiologiczna w medycynie (red. W. Kędzia). PZWL, Warszawa 1990. 48. Forbes BA, Sahn DF, Wessfeld AS. Bailey and Scott's diagnostic microbiology. 12th Ed. Mosby Elsevier, St. Louis 2007. 49. Winn W, Allen S, Jomda W, i wsp. Koneman's color atlas and textbook of diagnostis microbiology. 6th ed. Lippincott, Williams and Wilkins, Baltimore MD 2006. 50. National Committee for Clinical Laboratory Standards: Methods for antimicrobial susceptibility testing of anaerobic bacteria: approved standard. 6th ed. M11-A6 PA NCCLS, Wayne PA, 2003. 51. National Committee for Clinical Laboratory Standards: Methods for antimicrobial susceptibility testing of aerobic bacteria: approved standard. 6th ed. M7-A6 PA NCCLS, Wayne PA, 2003.
otrzymano/received: 2010-07-17
zaakceptowano/accepted: 2010-08-21
Adres/address:
*Anna Kędzia
Zakład Mikrobiologii Jamy Ustnej
Katedra Mikrobiologii GUMed
ul. Do Studzienki 38, 80-227 Gdańsk
tel.: (58) 349-21-85
e-mail: zmju@amg.edu.pl
