Trzecia Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Farmaceutów w Krakowie

Choroby infekcyjne były tematem przewodnim Trzeciej Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej Farmaceutów w Krakowie, w dniach 17-20 października 2007 r. Współorganizatorami Konferencji były: Naczelna Izba Aptekarska, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, pod patronatem Zarządu Niemieckich Izb Aptekarskich oraz główny sponsor Konferencji – Salus International Sp. z o.o. W ramach obrad odbyły się kolejno: wykład inauguracyjny, wykłady naukowe, a także kursy szkoleniowe i międzynarodowy panel dyskusyjny.

Pierwszy dzień Konferencji po jej uroczystym otwarciu rozpoczął wykład zaprezentowany przez prof. Thomasa Urbana pt. „Napięcia polsko-niemieckie – wynik sprzecznych interesów czy nieporozumień?”. W godzinach popołudniowych w ramach obchodów Dnia Aptekarza pod patronatem św. Kosmy i Damiana odbyła się Msza Święta w Kościele św. Anny, a dalsze uroczystości miały miejsce w auli głównej Audytorium Maximum. Z kolei w godzinach wieczornych zorganizowano bankiet powitalny oraz koncert jazzowy w wykonaniu zespołu – Tomasz Stańko Band.

Kolejnego dnia Konferencji odbyła się Pierwsza Sesja Plenarna z udziałem polskich wykładowców. Na wstępie wykład pt. „Antybiotyki – czy w dalszym ciągu skuteczne?” w interesujący sposób przedstawił dr n. med. Tomasz Ozorowski z Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 5 AM w Poznaniu. Zwrócił on szczególną uwagę na szybki rozwój oporności wśród bakterii na drodze różnych mechanizmów, między innymi poprzez wytwarzanie przez nie genów oporności, czy enzymów rozkładających antybiotyki. Duży problem stanowią zakażenia grzybicze jamy ustnej i pochwy, jako skutek terapii antybiotykami, jak również rozwoju bardziej zjadliwych drobnoustrojów szpitalnych zasiedlających niszę po zniszczeniu bakterii wniesionych przez pacjentów. W powyższym świetle zauważa się tendencję do zmniejszania nakładów firm farmaceutycznych na badania nowych pochodnych antybiotyków, jak również do ograniczania stosowania antybiotyków w terapii do przypadków wyraźnie uzasadnionych. Zatem niezbędne staje się wdrożenie przez oddziały szpitalne programu kontroli zakażeń, a także szpitalnej polityki antybiotykowej. Ze względu na realną możliwość kolonizacji bakteriami szpitalnymi i ich wzajemną transmisję pomiędzy pacjentami i personelem, proponuje się w szpitalach w Wielkiej Brytanii badanie każdego pacjenta na obecność bakterii chorobotwórczych mogących stwarzać największe zagrożenie.

Kolejne wystąpienie prof. dr. hab. Tomasza Macha z Katedry Gastroenterologii, Hepatologii i Chorób Zakaźnych UJ CM dotyczyło tematu „Choroby zakaźne – współczesne zagrożenia”. Nowe czynniki infekcyjne stają się coraz częściej przyczyną rozwoju wielu chorób współczesnych, wymieniając chociażby Helicobacter pylori,jako czynnik etiologiczny chorób żołądkowo-jelitowych, Clostridium jejuni, Borrelia burgdorferi i wirus HTLV-1 odpowiedzialne za rozwój zaburzeń neurologicznych, lub też wirus HIV będący przyczyną wystąpienia i rozwoju zespołu nabytego upośledzenia odporności. Autor zwrócił ponadto uwagę na związek pomiędzy czynnikami infekcyjnymi występującymi w przeszłości z nowotworami, ponieważ mogą one wyzwalać proces karcinogenezy. Do chorób nowotworowych powstających na takiej drodze zaliczono między innymi nowotwór skóry wywołany przez wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), mięsak Kaposiego – wirus opryszczki typu 8, czy też nowotwór żołądka z jego czynnikiem zakaźnym pałeczką Helicobacter pylorii. Wśród przyczyn coraz częstszego rozprzestrzeniania się czynników infekcyjnych wymienić można wzrost populacji kuli ziemskiej, niedożywienie i głód, stanowiące 1/4-1/3 światowej populacji, migrację ludności, wzrost podróżujących z jednego obszaru do drugiego, brak dostępu około 1,5 miliarda osób do bezpiecznej wody oraz starzenie się populacji ludności. Infekcje przyszłości zgodnie z prognozami będą powodowane przez znane już czynniki infekcyjne, bądź pojawią się w chorobach podejrzewanych dzisiaj jedynie o podłoże infekcyjne. Wśród schorzeń o takim pochodzeniu wymienić można chorobę Alzheimera, chorobę Pageta, stwardnienie rozsiane, depresję, ziarniniak Wegenera, czy reumatyczne zapalenie stawów.

Tematem następnego wykładu wygłoszonego przez prof. dr hab. Alicję Budak z Zakładu Mikrobiologii Farmaceutycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego CM w Krakowie była „Epidemiologia grzybic układowych”. Okazuje się, że wśród olbrzymiej populacji (50 000-250 000) opisanych gatunków grzybów, około 200 związanych jest z rozwojem chorób w organizmie człowieka. Grzyby są przyczyną śmiertelności, zwłaszcza w sytuacji obniżonej zdolności reagowania układu odpornościowego organizmu. Wśród czynników ryzyka predysponujących do rozwoju zakażeń grzybiczych autorka wymienia szczególnie narażone grupy chorych, takie jak: chorzy z nowotworami układu krwiotwórczego, biorcy przeszczepów, pacjenci z Aids, cukrzycą, rozległymi oparzeniami, dzieci z niską masą urodzeniową. Z kolei wśród czynników jatrogennych umieszcza się stosowanie określonych metod leczenia na czele z chemioterapią, immunosupresją, antybiotykoterapią o szerokim spektrum, jak również stosowanie cewników, czy przedłużony czas hospitalizacji. Znaczna część wykładu dotyczyła specyfiki morfologicznej grzybów wywołujących zakażenia, tj. grzybów drożdżoidalnych z rodzaju Candida ( C. albicans, C. glabrata, C. parapsilsis, C. tropicalis, C. krusei i inne), Cryptococcus ( C. neoformans), Aspergillus ( A. fumigatus, A. flavus, A. terreus, A. niger) oraz z rodziny Mucorales ( Rhizopus oryzae, R. rhizopodiformis, R. microsporus, Mucor spp., Cunninghamella bertholletiae, Aspophysomyces elegans, Absidia spp., Saksenaea spp.). Powyższe rodzaje i gatunki grzybów są odpowiedzialne za liczne schorzenia u człowieka, które można określić jako kandydozy, aspergilozy oraz zygomykozy.

Ostatni wykład Pierwszej Sesji Plenarnej wygłoszony przez prof. dr. hab. Bogdana Kędzię z Instytutu Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu związany z możliwościami leczenia naturalnego niektórych schorzeń infekcyjnych nosił tytuł „Wykorzystanie propolisu i miodu w zakażeniach”. Apiterapia, czyli leczenie produktami pszczelimi odgrywa ważną rolę w przypadku nieskuteczności terapii lekami syntetycznymi, m.in. antybiotykami, sterydami i preparatami syntetycznymi. Szczególne zastosowanie w leczeniu zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych skóry, zwłaszcza nie poddających się leczeniu konwencjonalnemu znalazły takie produkty pszczele, jak propolis i miód. Skuteczność leczenia z użyciem tych produktów dochodzi często nawet do 90%. Dobrym przykładem są zakażone rany pooperacyjne i pourazowe, oparzenia termiczne, uszkodzenia popromienne skóry, odleżyny, ropne choroby skóry, grzybice, opryszczka. W leczeniu powyższych schorzeń bardzo istotne okazują się właściwości przeciwdrobnoustrojowe, odnawiające tkanki, miejscowo znieczulające i przeciwzapalne propolisu oraz dodatkowo łagodzące ból, dezodorujące, stymulujące ziarninowanie, przyspieszające epitelizację i wzmagające proces ziarninowania rany właściwości miodu. Na szczególną uwagę, oprócz korzystnych efektów klinicznych zasługuje również fakt znacznie mniejszych kosztów prowadzonej terapii (od 8 do 64-krotnie w porównaniu z leczeniem antybiotykami) oraz krótszego okresu hospitalizacji chorych (od 30 do 50%) w porównaniu do leczenia konwencjonalnego.

Następnego dnia Konferencji odbyła się Druga Sesja Plenarna z udziałem wykładowców niemieckich. Pierwszy wykład tej sesji pt. „Czy możliwe są jeszcze milowe kroki w rozwoju antybiotyków?” wygłosił prof. dr Ulrike Holzgrabe z Katedry i Zakładu Chemii Farmaceutycznej Uniwersytetu w Würzburgu. Znalazły się w nim ważne wydarzenia związane z odkryciami kolejnych generacji antybiotyków w latach 1909-2005 (salwarsan, sulfonamidy, β-laktamy, tetracykliny, chloramfenikol, aminoglikozydy, makrolidy, glikopeptydy, streptograminy, chinoliny, F-chinolony, oxazolidynony, ketolidy, daptomycyna), ich budowa, biodostępność i przezwyciężanie głównych wad, a także mechanizmy rozwoju ich oporności. W przypadku mniejszych struktur wiodących antybiotyków, takich jak oksazolidynony (linezolid, eprezolid) i streptograminy (quinupristin, dalfopristin), lipopeptydy (daptomycin) i peptydoglikany (ramoplanin) należy podkreślić ukierunkowaną aktywność antymikrobiologiczną tych połączeń, lecz z uwagi na możliwość rozwoju oporności zarezerwowane są tylko dla przypadków krytycznych.

Prof. dr Theodor Dingermann z Instytutu Biologii Farmaceutycznej Biocentrum Uniwersytetu Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie, w wykładzie pt. „Terapia HIV: Nowoczesna historia sukcesu” przedstawił problem nowej śmiertelnej choroby XX wieku – tj. zespołu nabytego upośledzenia odporności (The Aequired Immune Deficiency Syndrome – AIDS). Wywołujący ją czynnik sprawczy – ludzki wirus upośledzenia odporności (Human Immune Deficiency Virus – HIV) został zidentyfikowany w 1983 r. Poznano wówczas budowę wirusa, cykl infekcyjny HIV-1, jak również metody terapeutyczne służące walce z replikacją wirusa w organizmie gospodarza. Wśród preparatów działających na wewnątrzkomórkowe obiekty wirusowe znalazły się inhibitory odwrotnej transkryptazy nukleozydowo/nukleotydowej (NRTIs) (zidovudine, zalcitabine, lamivudine, didanosine, stavudine, abacavir, emtricitabine), inhibitory odwrotnej transkryptazy nienukleozydowej (NNRTIs) – nevirapine, dalaviridine, efavirenz i inhibitory proteaz (PIS) – saquinavir, ritonavir, nelfinavir, indinavir, amprenavir, atazanavir, fosamprenavir i tipranavir. Inne struktury chemiczne stanowiące kolejne rozwiązanie terapeutyczne w walce z wirusem HIV należą do grupy inhibitorów syntezy (enfuviritide; T-20) oraz inhibitorów wejścia (maraviroc). Wykazują one działanie poprzez wpływ na białka wirusowe zapobiegające wejściu wirusów do komórki. Niezbędnym warunkiem skuteczności terapii jest wnikliwe poznanie patologii molekularnej w danym przypadku oraz zastosowanie odpowiedniego połączenia do walki z wirusem.

W ostatnim wykładzie Drugiej Sesji Plenarnej pt.: „Gruźlica – permanentne zagrożenie” prof. dr Armin Buschauer z II Katedry Chemii Farmaceutycznej i Medycznej Uniwersytetu w Regensburgu omówił ciągle aktualne zagrożenie dzisiejszych czasów. Wskaźniki zachorowalności na gruźlicę w latach 1995-2005 w krajach przyłączonych do Unii Europejskiej i byłych republikach rosyjskich świadczą o utrzymującym się, a często nawet rosnącym zagrożeniu tą chorobą. W związku z powyższym opracowano dwuetapową strategię walki z chorobą, tj. stosowanie podstawowych leków przeciwgruźliczych (pierwszego rzutu lub pierwszej linii) – etionamid, protionamid, kwas p-aminosalicylowy, amikacyna, kapreomycyna, teryzydon, fluorochinolony, tiacetazon, rifabutyna). Ze względu na ciągle rosnące nowe mechanizmy oporności prątków gruźlicy, oprócz badań nad nowymi skutecznymi pochodnymi, głównie fluorochinolonu, stosuje się terapię łączoną przez długi okres czasu (minimum 6 miesięcy). Zastosowana kombinacja leków znacznie redukuje prawdopodobieństwo mutacji wynikającej z oporności w stosunku do wszystkich aplikowanych leków.

Tak więc ciągle aktualny problem leczenia gruźlicy płuc zakończył część wykładową trzeciego dnia Konferencji.

Okazuje się, że w trakcie obrad Trzeciej Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej Farmaceutów w Krakowie zaprezentowano ciekawą i przedstawioną przekrojowo tematykę wykładów autorstwa wybitnych specjalistów krajowych i zagranicznych z dziedziny zakażeń, chorób infekcyjnych, oporności drobnoustrojów na antybiotyki i chemioterapeutyki oraz sposobów skutecznej walki z nimi, przy wykorzystaniu nowych strukturalnie preparatów leczniczych, a także na nowo odkrywanych preparatów naturalnych.

Mgr farm. Elżbieta Hołderna-Kędzia