© Borgis - Postepy Fitoterapii 4, s. 187-193
*Tadeusz Wolski, Dorota Kołtunowska, Tomasz Baj, Kazimierz Głowniak
Omżyn Davida ( Buddleja davidii Franch.) – analiza fitochemiczna ziela
BUTTERFLY BUSH (BUDDLEJA DAVIDII FRANCH.) – PHYTOCHEMICAL ANALYSIS OF AERIAL PARTS THEREOF
Katedra i Zakład Farmakognozji z Pracownią Roślin Leczniczych Akademii Medycznej im. prof. F. Skubiszewskiego w Lublinie
Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. n. farm. Kazimierz Głowniak
Summary
The genus Buddleja comprises around 100 species. Most of them are known from their traditional medicinal uses around the world. They are also widely spread due to their horticultural use as ornamental shrubs. The most popular species in the genus is Buddleja davidii Franch. – butterfly bush, and nowadays it is known in around 90 horticultural cultivars. Its aerial parts were used to estimate quantitatively and qualitatively active compounds such as phenolic compounds (phenolic acids, flavonoids, tannins) and iridoids. By means of pharmacopoeial and Folin-Ciocalteau method iridoid content in dry mass was 0.85%, flavonoid content was 0.47% (as hiperoside), phenolic acids content was 0.20%, tannins content was 10.21% and total phenolic compounds content was 3.36%. It was also established by HPTLC-densitometry and HPLC method that the main iridoid in aerial parts of butterfly bush is aucubin – iridoid glycoside, and the most abundant phenolic acid is chlorogenic acid, both obtained the most efficiently by means of heating extraction method.
Key words: buddleja davidii, iridoids, aucubin, polyphenols, chlorogenic acid
Niniejsza praca stanowi kontynuację tematyki podjętej w poprzednim artykule (1). Omżyn Davida ( Buddleja davidii) to jeden z przedstawicieli licznego w gatunki (tj. około 100 gatunków) rodzaju Buddleja ( Buddlejaceae), który obfituje w związki aktywne o interesującym profilu farmakologicznym. Surowiec ten wykazuje wiele działań biologicznych, które zawdzięcza obecności związków fenolowych, jakimi są werbaskozyd i linaryna, ale także związków terpenowych, do których należą irydoidy, wspomagające proces regeneracji naskórka i gojenia ran oraz obecności aktywnego przeciwgrzybiczego i przeciwdrobnoustrojowego seskwiterpenu o nazwie buddledyna A. Warto także zwrócić uwagę na lignany i saponiny obecne w roślinie, mogące mieć wpływ na działanie przeciwdrobnoustrojowe, w tym przeciwgrzybicze, a także na skład olejku eterycznego – te substancje są najmniej poznane i ich właściwości wymagają jeszcze dalszych badań.
Budleja Davida naturalnie występuje w warunkach klimatu tropikalnego i subtropikalnego Chin (część południowo-zachodnia), tworząc zarośla na zboczach gór, aż do wysokości 3000 m n.p.m. (2). Była stosowana od dawna w tradycyjnej medycynie chińskiej, w postaci sproszkowanych liści lub wyciągu wodnego, jako środek wchodzący w skład okładu przyspieszającego gojenie ran oraz chorób skóry – w tym wrzodów i trądu (3). Krzew ten, ze względu na interesujące cechy dekoracyjne i ozdobne oraz fitosanitarne, może wykazywać działanie fitoncydowe, które wynika z obecności olejku eterycznego. Dlatego też podjęto próby wyhodowania odmian uprawnych ( cultivars – cv), z których wyodrębniono do tej pory około 90 odmian, charakteryzujących się dużą różnorodnością barw kwiatostanów – od białych i różowych do czerwonych i purpurowych (4). Zaznaczyć należy, że kwiatostany budlei wydzielają nektar oraz silny, przyjemny zapach, szczególnie atrakcyjny dla motyli, takich jak rusałka admirał ( Vanessa atalanta), czy rusałka pawik ( Inachis io), które w okresie kwitnienia bardzo często odwiedzają tę roślinę (5). Składnikiem lotnym, który warunkuje takie zachowanie motyli jest oksoizoforon – nieregularny terpen (6). Obok zapachu, ważnym czynnikiem przywabiającym owady jest także barwa kwiatów (7). Właśnie dzięki bogatej kolorystyce kwiatów oraz zdolnościom zwabiania pięknych motyli, Buddleja davidii została szeroko rozpowszechniona na całym świecie, także w Polsce (3, 4).
Do najbardziej atrakcyjnych odmian uprawnych gatunku Buddleja davidii można zaliczyć Buddleja davidii „Border Beauty”, Buddleja davidii „Black Knight” oraz Buddleja davidii „Royal Red” (8, 9). Buddleja davidii „Border Beauty” została wyselekcjonowana w Holandii w 1962 roku przez Henry´ego Schiphorst´a. Jest to gęsty krzew dorastający do 2 m wysokości. Młode srebrzystoszare liście atrakcyjnie prezentują się na tle dojrzałego ciemnozielonego ulistnienia. Kwiaty zebrane są w duże kwiatostany koloru fioletoworóżowego, o przyjemnym zapachu. Buddleja davidii „Black Knight” to krzew wyselekcjonowany w 1959 roku przez Ruy´a. Dorasta do 4 m wysokości. Cechą szczególną jest to, iż odznacza się jednym z najciemniejszych kolorów kwiatostanów wśród odmian budlei Davida. W 1993 roku krzew ten zdobył nagrodę AGM (Award of Garden Merit) nadawaną przez Królewskie Towarzystwo Ogrodnicze (Royal Horticultural Society) w Londynie. Buddleja davidii „Royal Red” w uprawie jest obecna od 1941 roku. Ma bogate kwiatostany, dochodzące do 35 cm długości, o ładnej, ciemnoczerwonej barwie. Dorasta do 4,5 m wysokości, podobnie jak „Black Knight”, nagrodzona przez Królewskie Towarzystwo Ogrodnicze nagrodą AGM w Londynie w 1993 roku (9).
Gatunek Buddleja davidii, podobnie jak piętnaście innych gatunków z rodzaju Buddleja, uległ naturalizacji w krajach o umiarkowanym klimacie (10). Stało się to dzięki dużym możliwościom adaptacyjnym budlei do warunków środowiskowych. Krzew ten produkuje bardzo wiele nasion łatwo rozprzestrzeniających się z wiatrem i wodą oraz ma rozbudowany i silny system korzeniowy (4, 10). Z punktu widzenia ekofizjologii, omżyn jest gatunkiem, który swoją inwazyjność może zawdzięczać pewnym przesunięciom metabolicznym w gospodarce azotem, którego udział w fotosyntezie jest większy dla budlei Davida, aniżeli dla roślin rodzimych dla danego obszaru (11). Gatunek ten ponadto bardzo dobrze adaptuje się do życia na terenach zurbanizowanych, co wykorzystuje się w rewegetacji gatunkowej na hałdach pokopalnianych (10). W Nowej Zelandii i Australii Buddleja davidii jest uznawana jako chwast, stanowiący zagrożenie dla naturalnych ekosystemów leśnych, dlatego opracowuje się dla niej specjalne programy kontroli biologicznej. Podobnie w niektórych częściach Stanów Zjednoczonych, a także od niedawna w Europie, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii i Francji, gdzie powszechnie obecna, wymyka się z upraw ogrodowych, zaczyna zagrażać naturalnej roślinności (10, 12, 13).
Oprócz omżynu Davida warto pokrótce przedstawić inne gatunki z rodzaju Buddleja, których charakterystyki składu i zastosowań oraz występowania podano w tabelach 1 i 2.
Tabela 1. Skład chemiczny oraz aktywność farmakologiczna związków wyodrębnionych z trzech gatunków roślin z rodzaju Buddleja.
| Nazwa | Część rośliny | Związki czynne | Aktywność farmakologiczna | Pozycja piśmiennictwa |
| Buddleja officinalis Maxim. | kwiat | ? irydoidy
? fenyloetanoidy
? flawonoidy
? ß-sitosterol
? saponiny
? krocetyna | przeciwzapalne | 18, 19 |
| ? werbaskozyd i inne fenyloetanoidy | neuroochronne | 18, 20 |
? flawonoidy (luteolina, pochodne apigeniny i akacetyny)
? werbaskozyd | przeciwutleniające | 21 |
| ? saponiny | przeciwnowotworowe | 22 |
| Buddleja globosa Lam. | liść i kwiat | ? irydoidy
? fenyloetanoidy
? flawonoidy | ochronne na miąższ wątroby przeciwutleniające | 23, 24 |
| ? werbaskozyd | przeciwbakteryjne przeciwzapalne | 24, 14 |
| korzeń kora | ? flawonoidy
? fenyloetanoidy | pobudzające wzrost fibroblastów i gojenie ran | 25 |
? seskwiterpeny
? diterpeny | przeciwgrzybicze | 26 |
| Buddleja cordata H.B.K. | liść | ? linaryna | przeciwgorączkowe przeciwzapalne przeciwbólowe | 27, 28 |
| ? werbaskozyd | przeciwbakteryjne | 29 |
| korzeń i ziele | ? linaryna
? kwas acetylowanilinowy | przeciwpełzakowe | 30 |
| kora | ? kwasy i ich estry z fenyloetanoidami | przeciwprątkowe | 31 |
Tabela 2. Rejony świata (kraje), w których stosuje się w lecznictwie tradycyjnym przetwory galenowe z trzech gatunków roślin z rodzaju Buddleja.
| Nazwa | Pochodzenie | Zastosowanie tradycyjne | Postać | Pozycja piśmiennictwa |
| Buddleja officinalis Maxim. | Chiny część środkowa i południowa | ? nadciśnienie
? cukrzyca
? nowotwory
? choroby nerek
? wrzody i ropnie skóry
? choroby oczu | odwary z kwiatów | 3, 32 |
| Buddleja globosa Lam. | Chile część środkowa i południowa;
Boliwia, Peru | ? przemywanie ran
? wrzody skóry
? czerwonka bakteryjna
? stany zapalne dróg moczowych
? hemoroidy
? schorzenia wątroby | odwary, napary lub okłady ze sproszkowanych liści | 3 |
| Buddleja cordata H.B.K. | Meksyk, Gwatemala | ? gorączka
? bóle reumatyczne
? schorzenia przewodu ? pokarmowego, nerek i wątroby
? stany zapalne oczu i skóry
? oparzenia, rany
? moczopędne | odwary i napary z liści, kory i korzeni | 27, 28 |
Buddleja officinalis Maxim. to mały krzew pochodzący ze środkowo-południowej części Chin. Jego naturalnym środowiskiem wzrostu są brzegi rzeczne i skalne zbocza do wysokości 2800 m n.p.m. Kwiaty koloru różowego, lila, bądź bladofioletowego z pomarańczową gardzielą kielicha, zebrane są w wiechy, obficie omszone. Roślina znana jest w tradycyjnej medycynie chińskiej jako „mi meng hua” (2).
Buddleja globosa Lam. pochodzi z Ameryki Południowej. Przez miejscową ludność zwana „matico” (14). Od innych gatunków z rodzaju Buddleja odróżnia się kulistym kształtem kwiatostanów oraz ich żółtym kolorem. Gatunek ten jest chętnie sadzony w ogrodach ze względu na atrakcyjny wygląd, jednak w przeciwieństwie do budlei Davida, nie uległ naturalizacji w innych częściach świata (3).
Buddleja cordata H.B.K. to krzew naturalnie występujący na wyżynach centralnego Meksyku, popularnie zwany „tepozán” (15). Dorasta do 1,2 m wysokości na bardzo zróżnicowanym terenie – od lasów po pustynne zarośla. Gatunek ten jest różnorodny morfologicznie, cechuje go obfite spodnie omszenie liści, natomiast kwiaty jego są zebrane w wiechy (16, 17).
Cel pracy
Celem badań było opracowanie optymalnej metody ekstrakcji oraz analiza składu fitochemicznego ziela omżynu Davida ( Buddleja davidii). W składzie fitochemicznym oznaczono zawartość irydoidów i związków fenolowych tj. fenolokwasów, flawonoidów oraz garbników.
Materiał i metody badań
Materiał do badań stanowiło ziele budlei Davida – Buddleja davidii Franch., forma różowa. Ziele zebrano w 2006 roku z ogrodu farmakognostycznego Katedry i Zakładu Farmakognozji z Pracownią Roślin Leczniczych Akademii Medycznej im. Feliksa Skubiszewskiego w Lublinie.
W celu opracowania optymalnej metody ekstrakcji substancji biologicznie aktywnych z grupy irydoidów i związków fenolowych, porównano trzy powszechnie stosowane metody ekstrakcji:
1. Ekstrakcja w koszyczku (KOS).
1 g surowca ekstrahowano w koszyczku pod chłodnicą zwrotną trzykrotnie po 30 min. przy pomocy 50 ml metanolu.
2. Ekstrakcja wspomagana ultradźwiękami (UAE).
1 g surowca ekstrahowano trzykrotnie po 30 min. przy pomocy 50 ml metanolu w temperaturze 70°C pod chłodnicą zwrotną.
3. Ekstrakcja metodą Soxhleta (SOX).
5 g surowca umieszczono w gilzie z bibuły i zalewano metanolem na noc, po czym ekstrahowano przez 6 godzin.
Ekstrakty otrzymane powyższymi metodami poddano analizie na zawartość irydoidów oraz sumy związków fenolowych.
Badanie zawartości sumarycznej związków irydoidowych oraz fenolowych (flawonoidy oraz kwasy fenolowe) wykonano zgodnie z Farmakopeą Polską VI (33). Wyjątek stanowiło oznaczenie garbników, które wykonano według Farmakopei Polskiej IV (34).
Oznaczanie sumy związków fenolowych
Dodatkowo oznaczono sumę związków fenolowych metodą Folina-Ciocalteau (35) w następujący sposób: 1 g surowca ekstrahowano w koszyczku pod chłodnicą zwrotną trzykrotnie po 30 min. przy pomocy 50 ml metanolu, następnie ekstrakt odparowano do sucha przy użyciu wyparki próżniowej. Suchą pozostałość rozpuszczono w 20 ml gorącej wody i pozostawiono na 12 godzin w lodówce. Następnie wyciąg przesączono do miarowej kolby o pojemności 50 ml i uzupełniono wodą do 50 ml. Roztwór odwirowywano przez 5 min. przy 250 000 obr./min. następnie pobierano 0,2 ml supernatantu do probówki miarowej i dodawano 5 ml 2% Na2CO3 w 0,1 M NaOH oraz 1 ml odczynnika Folina Ciocalteau (rozcieńczonego 1:2 wodą). Całość uzupełniono do objętości 8 ml roztworem 2% Na2CO3 w 0,1 M NaOH i pozostawiono na 30 min. w ciemnym miejscu. Dla każdej próbki wykonano po trzy pomiary absorbancji przy długości fali κ=750 nm. Następnie z równania krzywej wzorcowej (ryc. 1) obliczono zawartość związków fenolowych w przeliczeniu na kwas ferulowy w odniesieniu do suchej masy.
Ryc. 1. Krzywa wzorcowa dla kwasu ferulowego w metodzie Folina-Ciocalteau.
Analizę jakościową irydoidów i fenolokwasów przeprowadzono metodami HPTLC oraz HPLC przy użyciu wzorców aukubiny i kwasów fenolowych.
Oznaczanie zawartości irydoidów metodą HPTLC
Ekstrakty do analizy HPTLC densytometrycznej ilościowej i jakościowej przygotowano zgodnie z metodyką opisaną w Farmakopei Polskiej VI. Próbkę uzyskaną po ekstrakcji wymienioną metodą odparowano do sucha a następnie rozpuszczono w 25 ml metanolu. Otrzymany w ten sposób ekstrakt nanoszono przy pomocy autosamplera TLC w objętości 15 μl na ścieżkę w trzech powtórzeniach na uprzednio kondycjonowaną przez rozwinięcie czystym metanolem, wysuszoną w temperaturze pokojowej oraz aktywowaną w 100°C przez godzinę płytkę HPTLC pokrytą żelem krzemionkowym Si-60 G F254. Na pierwsze pięć ścieżek nanoszono wzorcowy roztwór aukubiny (1,5 mg/10 ml) we wzrastających objętościach (5, 10, 15, 20, 25 μl), aby uzyskać krzywą kalibracyjną. Płytkę rozwijano dwukrotnie na dystansie 8 cm po uprzednim kondycjonowaniu płytki w układzie: octan etylu-metanol-woda (77:15:8 v/v). Następnie po rozwinięciu i wysuszeniu płytkę poddano derywatyzacji poprzez spryskanie mieszaniną 1% etanolowego roztworu 4-dimetyloaminobenzaldehydu z 36% kwasem solnym (2:1) oraz ogrzewano przez 5 minut w temperaturze 100°C. Po ostygnięciu, płytki poddano analizie densytometrycznej. Analizę densytometryczną przeprowadzono przy pomocy klasycznej densytometrii z oprogramowaniem WinCats. Densytogramy otrzymano mierząc absorbancję przy długości fali κ=590 nm, prędkość skanowania wynosiła 20 mm/s, natomiast szczelina skanera miała wymiary 8 x 0,9 mm. Na podstawie rozdziału chromatograficznego, porównano wartości Rf plam substancji wzorcowej (aukubiny) oraz plam uzyskanych po rozdziale ekstraktu z ziela budlei.
Oznaczanie zawartości kwasów fenolowych metodą HPLC
Ekstrakt analizowany techniką HPLC przygotowano następująco: 5 g surowca ogrzewano z 50 ml metanolu pod chłodnicą zwrotną przez 30 minut, następnie ekstrakt odparowano i suchą pozostałość rozpuszczono w 10 ml metanolu. Otrzymany w ten sposób roztwór poddano oczyszczaniu przy pomocy ekstrakcji do fazy stałej na kolumience SPE typ RP-18. Oczyszczony z balastów ekstrakt rozcieńczono 1:1 metanolem i 10 μl nastrzykiwano na kolumnę HPLC (firmy Waters o wymiarach 4,6 x 250 mm z wypełnieniem Hypersil BDS, o średnicy ziarna 5 μm). Prędkość przepływu wynosiła 1ml/min., pętla dozująca 20 μm. Aparat HPLC wyposażony był w detektor diodowy UV-DAD i termostatowany autosampler. Kwasy fenolowe zidentyfikowano na podstawie czasów retencji oraz widm UV przy różnych długościach fali (κ=254, 280 i 320 nm). Warunki analizy: temperatura kolumny 25°C; temperatura autosamplera 25°C; przepływ eluentu 1 ml/min.; gradient eluentu tabela 3; eluent zmodyfikowano 1% dodatkiem kwasu octowego.
Tabela 3. Skład eluentu stosowanego w analizie HPLC.
| Czas (min.) | Zawartosc (%) |
| metanol | woda |
0
5
25
30
35 | 50
60
80
100
100 | 50
20
20
0
0 |
Wyniki i omówienie
Jak wynika z uzyskanych danych optymalną metodą ekstrakcji z ziela obydwu badanych grup związków czynnych była tradycyjna ekstrakcja poprzez ogrzewanie w koszyczku (KOS) (ryc. 2). Porównywalne efekty dawała także ekstrakcja wspomagana ultradźwiękami (UAE). Natomiast metoda Soxhleta (SOX), zwłaszcza w przypadku ekstrakcji irydoidów, była o 40% mniej efektywna od ogrzewania w koszyczku. Badania te mogą stanowić wskazówkę dla dalszej pracy nad tymi grupami związków biologicznie aktywnych.
Ryc. 2. Porównanie efektywności różnych metod ekstrakcji związków irydoidowych oraz fenolowych z ziela Buddleja davidii oznaczonych metodą Folina-Ciocalteau.
Otrzymane wyniki badań zawartości głównych grup związków biologicznie aktywnych wraz z identyfikacją poszczególnych związków zostały zebrane w tabelach 4 i 5. W tabeli 4 zestawiono wyniki z oznaczeń sumarycznych grup związków czynnych występujących w zielu Buddleja davidii. Piśmiennictwo na temat tego gatunku do tej pory nie dostarczało ilościowych danych dotyczących zawartości irydoidów oraz związków fenolowych (flawonoidów, fenolokwasów oraz tanin i garbników). Natomiast w tabeli 5 przedstawiono zidentyfikowane związki z grupy irydoidów oraz fenolokwasów. Z tabeli tej wynika, iż wśród irydoidów potwierdzono obecność aukubiny, która jednocześnie stanowi główny związek tej frakcji (ryc. 3). Jako pierwszy obecność aukubiny w liściach budlei Davida wykazał Chaslot (1955 r.) (3). Wiadomo, że obok aukubiny mogą występować inne irydoidy, takie jak katalpol i 6-metoksykatalpol (36), jednak w ilościach mniejszych niż aukubina. Widoczne na rycinie 3 trzy mniejsze piki mogą prawdopodobnie odpowiadać innym irydoidom, trudnym do identyfikacji ze względu na brak wzorców.
Ryc. 3. Zestawienie ścieżki chromatograficznej z widoczną plamą aukubiny (A) oraz densytogramu wykreślonego na tej podstawie (B).
Tabela 4. Zawartość procentowa irydoidów, flawonoidów, kwasów fenolowych, garbników oraz sumy związków fenolowych w zielu Buddleja davidii.
| Grupa związków biologicznie aktywnych | Metoda oznaczania | Średni procent zawartości w zielu* |
| irydoidy | FP VI (4-dimetyloaminobenzaldehyd) | 0,8 |
| flawonoidy | FP VI (chlorek glinu) | 0,47** / 0,33*** |
| kwasy fenolowe | FP VI (odczynnik Arnova) | 0,20 |
| garbniki | FP IV (miareczkowo-wagowa) | 10,21 |
| suma związków fenolowych | Odczynnik Folina-Ciocalteau | 3,36 |
| *w przeliczeniu na suchą masę surowca; **w przeliczeniu na hiperozyd; ***w przeliczeniu na kwercetynę |
Tabela 5. Zawartość procentowa aukubiny oznaczona metodą HPTLC oraz kwasów fenolowych oznaczonych metodą HPLC w zielu Buddleja davidii.
| Metoda analizy | Związek | Procent zawartości w zielu* |
| HPTLC | aukubina | 1,010 |
| HPLC | kwas chlorogenowy | 0,181 |
| kwas ferulowy | 0,013 |
| kwas galusowy | 0,004 |
| kwas wanilinowy | 0,003 |
| kwas kawowy | 0,003 |
| kwas p-kumarowy | 0,002 |
| *w przeliczeniu na suchą masę surowca |
Kolejną grupą związków, które analizowano pod względem jakościowym i ilościowym były fenolokwasy. Tabela 5 oraz rycina 4 wskazują, iż wśród nich dominującym związkiem jest kwas chlorogenowy, który stanowi około 87% całej frakcji kwasów fenolowych, a jego udział procentowy w suchej masie ziela wynosi około 0,2%. Z obecności kwasu chlorogenowego w zielu budlei mogą wynikać właściwości farmakologiczne przetworów galenowych otrzymanych z ziela omżynu Davida. Wiadomo bowiem, że związek ten ma właściwości antyoksydacyjne w stosunku do frakcji lipidów osocza (37). Jest to także związek obniżający poziom glukozy (38), zmiatający wolne rodniki (39) oraz przeciwmutagenny (40) i immunostymulujący. Wykazuje on także hamujący wpływ na przemiany kwasu γ-aminomasłowego (GABA) w OUN (41). Ponadto zidentyfikowano szereg kwasów fenolowych, takich jak ferulowy, galusowy, wanilinowy, kawowy oraz p-kumarowy.
Ryc. 4. Chromatogram HPLC kwasów fenolowych (pik głównego związku – kwasu chlorogenowego - tR=7.286 minuty).
Z danych piśmiennictwa wynika, że pochodne kwasów fenolowych w postaci fenyloetanoidów izolowano z korzeni omżynu Davida wraz z frakcją wspomnianych już wcześniej irydolignanów (42, 43). Fenyloetanoidy są to estry kwasów kawowego i ferulowego z cukrami związanymi glikozydowo z 3,4-dihydroksyfenyloetyloalkoholem. Zawierają one w cząsteczce jedną, dwie, bądź trzy reszty cukrowe. Związki te izolowano także z innych gatunków budlei wyszczególnionych w tabeli 1 (1).
Jak wynika z tabeli 4 zawartość flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd wynosiła średnio 0,47% zaś w przeliczeniu na kwercetynę średnio 0,33%. Z wyżej cytowanej tabeli wynika, że ziele budlei Davida odznacza się wysoką zawartością frakcji garbnikowej, wynoszącą powyżej 10%, także istotnie zwiększa pulę związków fenolowych. Jak wynika z poprzedniej publikacji (1), ekstrakt z budlei Davida wykazuje silne właściwości ochronne przeciw promieniowaniu UV, za które mogą być odpowiedzialne zarówno werbaskozyd, kwas chlorogenowy, a także frakcje tanin i garbników. Owe właściwości ochronne wyciągu z budlei Davida wyrażają się w redukcji fragmentacji DNA w keratynocytach narażonych na działanie promieniowania UVB o 39% przy stężeniu wyciągu równym 0,5%, o 54% przy stężeniu 1% oraz aż o 71% przy stężeniu 2,5%. Dlatego też ekstrakty z budlei Davida znajdują zastosowanie w kosmetycznych kremach ochronnych, a także w preparatach przeciw starzeniu się skóry (1).
W podsumowaniu można stwierdzić, że większość prezentowanych w niniejszym opracowaniu wyników dotyczących omżynu Davida została wykonana po raz pierwszy. Jak wynika z tabeli 1 i 2, rodzaj Buddleja może dostarczać interesujących surowców, które ze względu na swój skład chemiczny mogą być stosowane jako proste przetwory galenowe i wykazywać wielokierunkowe działanie farmakologiczne.
Wnioski
1. Optymalną metodą ekstrakcji związków irydoidowych i fenolowych z ziela omżynu Davida jest ogrzewanie w koszyczku.
2. Zawartość irydoidów w częściach nadziemnych Buddleja davidii wynosi 0,85% suchej masy w przeliczeniu na aukubinę, która jest jednocześnie głównym składnikiem tej frakcji.
3. Suma związków fenolowych oznaczona metodą Arnova wynosi 0,2% ziela Buddleja davidii, zaś oznaczona metodą Folina-Ciocalteau wynosi 3,36%. Głównym składnikiem frakcji kwasów fenolowych jest kwas chlorogenowy.
4. Średnia zawartość flawonoidów w częściach nadziemnych omżynu wynosi 0,33% w przeliczeniu na kwercetynę i 0,47% w przeliczeniu na hiperozyd.
5. Ważną frakcją związków fenolowych są garbniki, których zawartość wynosi 10,2% suchej masy ziela budlei Davida.
Piśmiennictwo
1. Wolski T., i wsp.: Budleja Davida ( Buddleja davidii Franch.) – ozdobna roślina lecznicza o wielokierunkowym działaniu farmakologicznym. Post. Fitoter. 2006, 2, 75. 2. Leeuwenberg A.J.M.: Loganiaceae. Flora of China. 1996, 15, 320. 3. Houghton P.J.: Ethnopharmacology of some Buddleja species. J. Ethnopharmacol. 1984, 11, 293. 4. Seneta W., Dolatowski J.: Dendrologia, PWN, Warszawa 2005. 5. Corbet S.A.: Butterfly nectaring flowers: butterfly morphology and flower form. Entomol. Exp. Appl. 2000, 96, 289. 6. Andersson S., et al.: Floral scents in butterfly-pollinated plants: possible convergence in chemical composition. Bot. J. Linn. Soc. 2002, 140, 129. 7. Wolski T., Weryszko-Chmielewska E.: Rola barwy i zapachu kwiatów oraz nektaru i pyłku w zapylaniu roślin. Ann. UMCS Sectio DD. 2004, 59, 9, 75. 8. Moller D.: Characterizing Potential Invasiveness of Fourteen Buddleja Cultivars in South Florida. J. Undergr. Res. Univ. Florida. 2003, 5, 16. 9. Stuart D.D.: Buddlejas, Timber Press/Royal Horticultural Society, Portland 2006. 10. Sheppard A.W., et al.: Top 20 environmental weeds for classical biological control in Europe: a review of opportunities, regulations and other barriers to adoption. Weed Res. 2006, 46, 93. 11. Feng Y.L., et al.: Invasive Buddleja davidii allocates more nitrogen to its photosynthetic machinery than five native woody species. Oecol. 2007, 153, 501. 12. Smale M.C.: Ecological role of Buddleia ( Buddleja davidii) in streambeds in The Urewera National Park. N. Z. J. Ecol. 1990, 14, 1. 13. Starr F., et al.: Plants of Hawai´i Reports: Buddleia davidii, http://www.hear.org/starr/hiplants/reports/pdf/buddleia_davidii.pdf., dostęp 30 sierpnia 2007. 14. Pardo F., et al.: Isolation of verbascoside, an antimicrobial constituent of Buddleja globosa leaves. J. Ethnopharmacol. 1993, 39, 221. 15. Acevedo L., et al.: New phenylethanoids from Buddleja cordata subsp. cordata. Planta Med. 2000, 66, 257. 16. Aguilar-Rodriguez S., et al.: Anatomical wood variation of Buddleja cordata ( Buddlejaceae) along its natural range in Mexico. Trees. 2006, 20, 253. 17. Camacho D., et al.: Traditional knowledge and fodder potential of the genus Buddleia in the Highlands of Chiapas, Mexico. Anim. Feed. Sci. Technol. 1999, 80, 123. 18. Lee D.H., et al.: Neuroprotective effect of Buddleja officinalis extract on transient middle cerebral artery occlusion in rats. Biol. Pharm. Bull. 2006, 29, 1608. 19. Liao F., et al.: Retardation of skeletal muscle fatigue by the two phenylpropanoid glycosides: verbascoside and martinoside from Pedicularis plicata Maxim. Phytother. Res. 1999, 13, 621. 20. Sheng G.Q., et al.: Protective effect of verbascoside on 1-methyl-4-phenylpyridinium ion-induced neurotoxicity in PC12 cells. Eur. J. Pharmacol. 2002, 451, 119. 21. Piao M.S., et al.: Antioxidative constituents from Buddleja officinalis. Arch. Pharm. Res. 2003, 26, 453. 22. Guo H., et al.: Saponins from the flower buds of Buddleja officinalis. J. Nat. Prod. 2004, 67, 10. 23. Houghton P.J., Hikino H.: Anti-hepatotoxic activity of extracts and constituents of Buddleja species. Planta Med. 1988, 55, 123. 24. Lee K.J., et al.: Protective effect of acteoside on carbon tetrachloride-induced hepatotoxicity. Life. Sci. 2004, 74, 1051. 25. Mensah A.Y., et al.: Effects of Buddleja globosa leaf and its constituents relevant to wound healing. J. Ethnopharmacol. 2001, 77, 219. 26. Mensah A.Y., et al.: Known and novel terpenes from Buddleja globosa displaying selective antifungal activity against dermatophytes. J. Nat. Prod. 2000, 63, 1210. 27. Martínez-Vázquez M., et al.: Analgesic and antipyretic activities of an aqueous extract and of the flavone linarin of Buddleia cordata. Planta Med. 1996, 62, 137. 28. Martínez-Vázquez M., et al.: A comparative study of the analgesic and anti-inflammatory activities of pectolinarin isolated from Cirsium subcoriaceum and linarin isolated from Buddleia cordata. Planta Med. 1998, 64, 134. 29. Avlia J.G., et al.: Mode of action of Buddleja cordata verbascoside against Staphylococcus aureus. J. Ethnopharmacol. 1999, 66, 75. 30. Rodríguez-Zaragoza S., et al.: In vitro evaluation of the amoebicidal activity of Buddleia cordata ( Loganiaceae, H.B.K.) on several strains of Acanthamoeba. J. Ethnopharmacol. 1999, 66, 327. 31. Acevedo L., et al.: New phenylethanoids from Buddleja cordata subsp. cordata. Planta Med. 2000, 66, 257. 32. Liao Y.H., et al.: Novel and known constituents from Buddleja species and their activity against leukocyte eicosanoid generation. J. Nat. Prod. 1999, 62, 1241. 33. Farmakopea Polska VI, PTF, Warszawa 2002. 34. Farmakopea Polska IV, tom II, PZWL, Warszawa 1970. 35. Ibrahim R.K., Towers G.H.N.: The identificaation by chromatography of plant phenolic acids. Arch. Biochem. Biophys. 1960, 87, 125. 36. Duff R.B., et al.: Catalpol and methylcatalpol: naturally occurring glycosides in Plantago and Buddleia species. Biochem. J. 1965, 96, 1. 37. Nardini M., et al.: Inhibition of human low-densitylipoprotein oxidation by caffeic acid and other hydroxycinnamicacid derivatives. Free Radic. Biol. Med. 1995, 19, 541. 38. Thompson L.U., et al.: Relationship between polyphenol intake and blood glucose response of normal and diabetic individuals. Am. J. Clin. Nutr. 1983, 39, 745. 39. Kono Y., et al.: Antioxidant activity of polyphenolics in diets. Rate constants of reactions of chlorogenic acid and caffeic acid with reactive species of oxygen and nitrogen. Biochim. Biophys. Acta. 1997, 1335, 335. 40. Friedman M.: Chemistry, biochemistry, and dietary role of potato polyphenols. A review. J. Agric Food Chem. 1997, 45, 1523. 41. Wolski T., et al.: Aronia czarnoowocowa – Aronia melanocarpa – (Michx.) Elliot – zasobne źródło antyoksydantów. Post. Fitoter. 2007, 3, 145. 42. Achmad M., Sticher O.: Isolation of acacetin-7-0-rutinoside and martinoside from Buddleja davidii. J. Chem. Soc. Pak. 1988, 10, 117. 43. Yamamoto A., et al.: Phenylethanoid and lignan-iridoid complex glycosides from roots of Buddleja davidii. Phytochem. 1993, 32, 421.
otrzymano/received: 2007-12-20
zaakceptowano/accepted: 2007-12-20
Adres/address:
*Tadeusz Wolski
Katedra i Zakład Farmakognozji z Pracownią Roślin Leczniczych AM im. prof. Feliksa Skubiszewskiego w Lublinie
ul. Chodźki 1, 20-093 Lublin
tel.: (0-81) 741-23-54, fax: (0-81) 741-03-51
e-mail: twolski@pharmacognosy.org.pl
