© Borgis - Postepy Fitoterapii 2, s. 77-97
*Tadeusz Wolski, Tomasz Baj, Agnieszka Ludwiczuk, Magdalena Sałata, Kazimierz Głowniak
Surowce roślinne o działaniu adaptogennym oraz ocena zawartości adaptogenów w ekstraktach i preparatach otrzymanych z rodzaju Panax
THE RAW MATERIALS POSSESS ADAPTOGENIC PROPERTIES AND ESTIMATES OF THE ADAPTOGENS CONTENTS IN EXTRACTS AND OBTAINED FROM GENUS PANAX PREPARATIONS
Katedra i Zakład Farmakognozji z Pracownią Roślin Leczniczych, Uniwersytet Medyczny, Lublin
Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. Kazimierz Głowniak
Summary
In the presented work the review of literature concerning motion of stress, phases of his origin and impact on the human body were shown. The definition of adaptogen, mechanisms of his action and also methods of estimates of the adaptogenic properties were described. The important part of this study is the review of selected raw materials possess adaptogenic properties, such as: genus Panax, Eleutherococcus senticosus, Schisandra chinensis, Rhodiola rosea, Glycyrrhiza glabra, Glycyrrhiza uralensis, Withania somnifera, Andrographis paniculata, Bacopa monniera, Rhaponticum carthamoides, Gynostemma pentaphyllum. In the experimental part detailed studies on contents principal adaptogens, which are found in raw materials Panax ginseng and Panax quinquefolium, and also their preparations were shown. In that part detailed studies on contents 7 main ginsenosides (Rb1, Rb2, Rc, Re, Rd, Rg1, Rf), which are found in examined raw materials and obtained from them preparations and extracts were carried out. The carried out investigation on the extracts from roots and leaves Panax quinquefolium shown that ginsenoside-Rb1, is main compound in the roots and however ginsenosides Rb2 and Rd are dominated in the leaves. The comparison of extraction efficiency of ginsenosides of three solvents (50% methanol, 10% and 30% sorbitol and glucose) shown that methanol was the best solution for extraction. The less concentrated solutions: 10% solutions sorbitol and glucose are characterized by the greated content of ginsenosides in comparison to their 30% solutions.
Key words: adaptogen, stress, panax ginseng, panax quinquefolium, ginsenosides, plant extract, preparations
Piśmiennictwo
1. Mrozowski T. Rośliny adaptogenne. Stres jako czynnik chorobotwórczy. Mag Apt 2007; 7: 58-60. 2. Wallace C. E. Adaptogenic herbs: Nature´s solution to stress. http://www.chiro.org/nutrition/FULL/Adaptogenic_Herbs.html. 3. Wolski T. Biostymulujące i adaptogenne właściwości niektórych surowców oraz leków roślinnych. Mag Wet 1999; 8:142-6. 4. Baj T. Zioła w homeostazie organizmu. Magazyn Aptekarski 2008, 9:8-11. 5. Lamer-Zarawska E. Rośliny adaptogenne i regulatory układu odpornościowego. Wiad Ziel 1994, 11, 4-7. 6. Lutomski J. Wpływ środków ziołowych na witalność organizmu. Post Fitoter 2001; 1-2,8:6-13. 7. Lutomski J. Ziołolecznictwo chorób wieku podeszłego. Post Fitoter 2000; 3:24-32. 8. Brekhman I I, Dardymov I V. New substances of plant origin which increase nonspecific resistance. Annu Rev Pharmacol 1969; 9:419-30. 9. Lazarev N W. Experimental data for the evaluation of the Far East Schisandra as a stimulant. Transaction of the Scientific and Medical Board of the Administration of the Medical-Sanitary Departament of the USSR Navy. Leningrad 1946; 62-69. 10. Lazarev NW. Actual problems in studies of the action of adaptogens, particularly preprations of Eleutherococcus. Symposium on Ginseng and Eleutherococcus. Twentieth Meeting on Investigations of Ginseng and other medicinal plants of the Far East. Vostochnoiry Filial Siborskogo Ordeleniya Academia Nauk SSSR. Vladivostok 1962; 7-14. 11. Lamer-Zarawska E. Leki roślinne immunotropowe i adaptogenne. Wiad Ziel 1997; 39,10:1-7. 12. Jankowski A, Długosz E, Gadomska-Nowak M i wsp. Rhodiola rosea - roślina o działaniu adaptogennym. Nowe możliwości w walce ze stresem i chorobami cywilizacyjnymi. Farm Przegl Nauk 2007; 6:10-4. 13. Wagner H. Roślinne immunostymulatory w zapobieganiu i terapii chorób przeziębieniowych. Herba Pol 1997; 43,1:98-119. 14. Lutomski J, Kędzia B. Ocena aktywności biologicznej roślin o działaniu adaptogennym. Post Fitoter 2000; 2:31-4. 15. Porsolt RD. Animal model of depression. Biomedicine 1979; 30:139-40. 16. Nowakowska E, Chodera A, Kus K i wsp. Anxiolity and memory improving effects of moclobemide. Arzneim-Forsch//Drug Res 1998; 48:625-8. 17. Czuczwar M, Potasiński A, Turski WA i wsp. Isobolographic analysis interaction between vigabatrin and baclofen in the formalin test in mice. Pol J Pharmacol 2001; 53:527-30. 18. Wolski T, Ludwiczuk A, Baj T i wsp. Rodzaj Panax - systematyka, skład chemiczny, działanie i zastosowanie oraz analiza fitochemiczna nadziemnych i podziemnych organów żeń-szenia amerykańskiego - Panax quinquefolium L. Cz. I. Post Fitoter 2008; 2: 96-114. 19. Wolski T, Ludwiczuk A, Baj T i wsp. Rodzaj Panax - systematyka, skład chemiczny, działanie i zastosowanie oraz analiza fitochemiczna nadziemnych i podziemnych organów żeń-szenia amerykańskiego - Panax quinquefolium L. Metody ekstrakcji i analizy ginsenozydów. Cz. II. Post Fitoter 2008; 3: 139-64. 20. Wolski T, Ludwiczuk A, Baj T i wsp. Rodzaj Panax - systematyka, skład chemiczny, działanie i zastosowanie oraz analiza fitochemiczna nadziemnych i podziemnych organów żeń-szenia amerykańskiego - Panax quinquefolium L. Metody ekstrakcji i analizy związków fenolowych. Cz. III. Post Fitoter 2008; 4:207-24. 21. Karłowicz-Bodalska K. Żeń-szeń - wszechlek Dalekiego Wschodu. Post Fitoter 2004; 4:183-8. 22. Kołodziej B. Studia nad wzrostem, rozwojem oraz uprawą żeń-szenia amerykańskiego (Panax quinquefolium L.). Rozprawa habilitacyjna. Wyd. AR w Lublinie, Lublin 2003, pp. 103. 23. Lyons CN. Anatomy and classification of American ginseng. 2003, http://www.agf.gov.bc.ca/speccrop/ginseng/prodgiude/02_anatomy.pdf. 24. Nguyen TN. Study of Panax vietnamensis Ha et Grushv. - Araliaceae. Botany - tissue culture. Chemistry - biological properties. Herba Pol 1989; 35, Supl. II. pp. 229. 25. Rumińska A, Ożarowski A. Leksykon roślin leczniczych. Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne, Warszawa 1990. 26. Ludwiczuk A. Badania składu chemicznego w ontogenezie żeń-szenia amerykańskiego Panax quiquefolium L. Rozprawa doktorska. Akademia Medyczna im. prof. Feliksa Skubiszewskiego w Lublinie, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej. Lublin 2005. 27. Ludwiczuk A, Wolski T, Sałata M. Analysis of ginsenosides occuring in extracts and preparations from ginseng. 5 th International Symposium on Chromatography of Natural Products, Abstracts, Lublin 2006; Poland, P-94, pp. 146. 28. Ludwiczuk A, Wolski T, Bobkiewicz-Kozłowska T i wsp. RP_HPLC analysis of saponins fraction from roots and leaves of Panax quinquefolium and estimation of adaptogenic activity of received extracts. 5th International Symposium on Chromatography of Natural Products, Abstracts, Lublin, 2006, Poland P-95, pp. 147. 29. Załuski D, Smolarz HD. Eleutherococcus senticosus - przykład rośliny adaptogennej. Post Fitoter 2008; 4: 240-6. 30. Farnsworth NR i wsp. Siberian ginseng (Eleutherococcus senticosus): Current status as an adaptogen. Econ Med Plant Res 1985; 1:156-215. 31. Kipnis L. Adaptogeny a zdrowie człowieka. Zdrowie, uroda i życie, 2005; no.6/192:1-4. 32. Samochowiec L. Kompendium fitoterapii dla lekarzy i farmaceutów oraz studentów medycyny. Wyd. Volumed, Wrocław 1995. 33. Karłowicz-Bodalska K, Stańczak J. Surowce roślinne o działaniu wzmacniającym libido w stanach dysfunkcji seksualnej. Post Fitoter 2005; 1-2: 42-9. 34. Kędzia B. Właściwości biologiczne i lecznicze owocu Schisandra chinensis. Herba Pol 2002; 48,3:146-56. 35. Tang W, Eisenbrand G. Chinese drug of plant origin. 111. Schisandra chinensis (Turcz.). Baill 1992; 903-7. 36. British Herbal Pharmacopoeia: Muira puama. Brit Herbal Med Assos West York 1983; 132. 37. Wolski T, Baj T, Ludwiczuk A i wsp. Rodzaj Rhodiola - systematyka, skład chemiczny, działanie i zastosowanie oraz analiza fitochemiczna korzeni dwu gatunków różeńca: Rhodiola rosea L. oraz Rhodiola quadrifida (Pall.) Fish et Mey. Post Fitoter 2008; 1:2-14. 38. Khanum F, Bawa AS, Singh B. Rhodiola rosea: a versatile adaptogen. Comprehensive Rev Food Sci Food Safety 2005; 4:55-62. 39. Krajewska-Patan A, Dreger M, Górska-Paukszta M i wsp. Rhodiola rosea L. (różeniec górski) - stan badań biotechnologicznych. Herba Pol 2005; 3/4:51-64. 40. Okulicz-Kozaryn I, Mikołajczyk PŁ, Sierakowska A i wsp. Ocena działania przeciwzapalnego wyciągów z Rhodiola kirilowii (Regel.) Maxim. i Rhiodiola rosea L. Herba Pol 2006; 3:56-7. 41. Furmanowa M, Kędzia B, Hartwich M i wsp. Phytochemical and pharmacological properties of Rhodiola rosea L. Herba Pol 1999; 45,2:108-13. 42. Lutomski J, Nieman C, Fenwick G R. Liquorice, Glycyrrhiza glabra L. Biological properties. Herba Pol 1991; 37,3-4:163-78. 43. Lukrecja - zioło pierwszej klasy. Zdrowie, uroda i życie 2005; 3(189):5. 44. Brown D. Encyklopedia of herbs and their uses. Dorling Kindersley, London 1995. 45. Brown D. Wielka encyklopedia ziół. Muza SA Warszawa 1999. 46. Bhattacharya SK, Muruganandam AV. Adaptogenic activity of Witania somnifera: an experimental study using a rat model of chronic stress. Pharmacol Biochem and Behavior 2003; 75:547-55. 47. Furmanowa M, Gajdzis-Kuls D, Starościak B i wsp. Antibacterial activity of Witania somnifera (L.) Dun. Organs cultivated in vitro. Herba Pol 1998; 44,4:263-9. 48. http://www.geocities.com/andrographis. 49. Jarukamjorn K, Don-In K, Makejaruskul C i wsp. Impact of Andrographis paniculata crude extract on mouse hepatic cytochrome P450 enzymes. J Ethnopharmacol 2006; 105,3:464-7. 50. Yamaguchi H, Matsuura H, Kasai R i wsp. Analysis of saponins of Wild Panax ginseng. Chem Pharm Bull 1988; 36,9:4177-81. 51. Kumar R A, Sridevi K, Kumar NV i wsp. Anticancer and immunostimulatory compounds from Andrographis paniculata. J Ethnopharmacol 2004; 92,2-3:291-5. 52. Mandal SC, Dhara AK, Maiti BC. Studies on psychopharmacological activity of Andrographis paniculata extract. Phytother Res 2001; 15,3:253-6. 53. Dua VK, Ojha V, Roy R i wsp. Anti-malarial activity of some xanthones isolated from the roots of Andrographis paniculata. J Ethnopharmacol 2004; 95,2-3:247-51. 54. http://www.wikipedia.org/wiki. 55. Deepak M, Sangli GK, Arun PC i wsp. Quantitative determination of the major saponin mixture bacoside A in Bacopa monnieri by HPLC. Phytochem Anal 2005; 16,1:24-9. 56. Roodenrys S, Booth D, Bulzomi S i wsp. Chronic effects of Brahmi (Bacopa monnieri) on human memory. Neuropsychopharmacol 2002; 27,2:279-81. 57. Ravikumar S, Nazar S, Nuralshiefa A i wsp. Antibacterial activity of traditional therapeutic coastal medicinal plants against some pathogens. J Environ Biol 2005; 26,2 supl:383-6. 58. Klein R. Phytoecdysteroids. Journal of the American Herbalists Guild, 2004. 59. Miliauskas G, van Beek T A, de Waard P i wsp. Identification of radical scavenging compounds in Rhaponticum carthamoides by means of LC-DAD-SPE-NMR. J Nat Prod 2005; 68,168:172. 60. DAB 10 (1991), Ginseng Radix. 61. Kubo M, Tani T, Katsuki T i wsp. Histochemistry I. Ginsenosides in ginseng (Panax ginseng C. A. Meyer). J Nat Prod 1980; 43,2:278-84. 62. Bremness L. Wielka księga ziół, Warszawa 1991. 63. Janicki K, Rewerski W. Medycyna naturalna. PZWL, Warszawa 1990. 64. Sałata M. Analiza ginsenozydów występujących w niektórych ekstraktach i preparatach farmaceutycznych. Praca magisterska, UM w Lublinie, Lublin 2006. 65. Farmakopea USA-United States Pharmacopoeia 27th, 2004, pp. 2005-10. 66. Farmakopea EU-European Pharmacopoeia 5th, 2005, pp. 1658-9. 67. Kochan E, Kołodziej B, Gadomska G i wsp. Content of ginsenosides in Panax quinquefolium from field cultivation. Herba Pol 2004; 50,1:20-7. 68. Ma X, Lu R, Song J i wsp. Effects of concentration and ratio of N, P and K on seedlings of Panax quinquefolium L. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 1990; 15,2:78-81. 69. Peigen X. General status on ginseng research in China. Herba Pol 1989; 35,1:69-72.
otrzymano/received: 2009-06-03
zaakceptowano/accepted: 2009-06-22
Adres/address:
*Tadeusz Wolski
Katedra i Zakład Farmakognozji z Pracownią Roślin Leczniczych Uniwersytet Medyczny w Lublinie
ul. Chodźki 1, 20-093 Lublin
tel.: (0-81) 742-38-10, fax: (0-81) 742-38-09
e-mail: twolski@pharmacognosy.org