Do niniejszego numeru specjalnego artykuły przygotowali wychowankowie i przyjaciele Profesora Franciszka Kokota, wybitni specjaliści z kraju i z zagranicy w zakresie nefrologii, hipertensjologii i transplantologii.

I tak prof. Eberhard Ritz dowodzi, że niekorzystne czynniki wpływające na rozwój płodu mogą predysponować do wystąpienia nadciśnienia tętniczego, zespołu metabolicznego i cukrzycy oraz zwiększać ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych u osób dorosłych. Ta nowa koncepcja może w istotny sposób wpłynąć na opiekę prenitalną u kobiet w ciąży.

Temat programowania rozwoju narządów w okresie płodowym kontynuuje w swojej pracy prof. Jacek Manitius. Do ważnych czynników, przyczyniających się do zahamowania wewnątrzmacicznego rozwoju płodu zalicza się m.in. znaczne ograniczenie podaży białka w czasie ciąży, spożywanie nadmiernych ilości fruktozy lub alkoholu oraz palenie papierosów. Na podkreślenie zasługuje również fakt, że do zmniejszenia masy urodzeniowej płodu oraz zaburzeń organogenezy może przyczynić się podwyższone stężenie kwasu moczowego w surowicy kobiet w ciąży.

Profesorowie Włodzimierz Januszewicz i Andrzej Januszewicz wnikliwie podsumowali w swojej pracy nowe właściwości biologiczne aldosteronu i mechanizmy uszkadzające wpływ tego hormonu na układ sercowo-naczyniowy, niezależne od angiotensyny II. Odkrycia te doprowadziły do szerokiego zastosowania blokerów receptorów mineralokortykoidowych w różnych stanach chorobowych, poza nadciśnieniem tętniczym.

Prof. Stanisław Czekalski omawia w swoim artykule znaczenie przewlekłego uszkodzenia nerek w patogenezie nadciśnienia tętniczego. Autor uważa, że występowanie albuminurii może być czułym biomarkerem przepowiadającym ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego.

Profesorowie Jacek Borawski i Michał Myśliwiec zwrócili uwagę w swoim artykule na nowe właściwości przeciwzapalne heparyny. Przedstawiono również wyniki badań wskazujące na plejotropowe właściwości leku heparynopodobnego sulodeksydu oraz nowe mechanizmy działania antykoagulacyjnego.

Prof. Jan Duława w swojej pracy zwraca uwagę, że pomimo postępów w leczeniu nerkozastępczym ostra niewydolność nerek jest ciągle przyczyną śmiertelności u około 50% tych chorych. Ostatnio wykazano, że nawet niewielkie zwiększenie kreatyninemii (np. po podaniu środka cieniującego) również zwiększa wielokrotnie śmiertelność szpitalną. W pracy omówiono także przydatność nowych, czułych wskaźników ostrego uszkodzenia nerek. Ponadto artykuł zawiera opis sposobów zapobiegania oraz identyfikacji czynników ryzyka ostrej niewydolności nerek (ostrego uszkodzenia nerek).

Prof. Marian Klinger dokonał dogłębnego przeglądu współczesnych metod terapeutycznych trzech najczęstszych postaci pierwotnych kłębuszkowych zapaleń nerek, tj. nefropatii IgA, ogniskowego segmentalnego stwardnienia kłębuszków nerkowych i nefropatii błoniastej. W pracy omówiono również znaczenie w leczeniu tych glomerulopatii leków immunosupresyjnych, takich jak: cyklosporyna A, takrolimus, mykofenolan mofetylu czy też rytuksimab.

Prof. Andrzej Więcek i dr hab. Teresa Nieszporek omówili najważniejsze badania kliniczne, w których wykazano korzyści ze stosowania inhibitorów konwertazy lub sartanów w redukcji białkomoczu oraz zwolnieniu tempa progresji przewlekłych nefropatii. Wyniki dużego badania ONTARGET zwróciły po raz pierwszy uwagę, że łączne stosowanie tych dwóch klas leków może powodować częstsze występowanie objawów niepożądanych oraz nasilić utratę czynności wydalniczej nerek u osób w starszym wieku z już istniejącymi powikłaniami sercowo-naczyniowymi. Do ustalenia pozostaje jednak zastosowanie takiego leczenia u chorych młodszych z dużym białkomoczem bez istniejących poważnych chorób układu sercowo-naczyniowego.

Prof. Andrzej Książek wraz z zespołem podkreślają rolę optymalnego stanu nawodnienia i odżywienia u hemodializowanych chorych na przewlekłą niewydolność nerek. Autorzy podkreślają przydatność bioimpedancji elektrycznej w ocenie wielkości przestrzeni wodnych organizmu oraz znaczenie nowych parametrów stanu odżywienia tych chorych.

Zespół prof. Augusta Heidlanda dzieli się swoimi doświadczeniami w zastosowaniu zewnętrznej stymulacji elektrycznej mięśni o wysokiej częstotliwości w leczeniu objawów obwodowej neuropatii u chorych z cukrzycową chorobą nerek. Autorzy wskazują również, że tzw. frakcjonowana stymulacja elektryczna zapobiega utracie masy mięśni u tych chorych.

Ciekawym uzupełnieniem nowych koncepcji terapeutycznych zaproponowanych w artykule przygotowanym przez zespół prof. Heidlanda jest doniesienie zespołu prof. Michała Nowickiego. Autorzy zwracają uwagę, że trening fizyczny w czasie dializy może zwiększyć wydolność fizyczną i poprawić metabolizm mięśni u chorych przewlekłe hemodializowanych. W pracy omówiono metody zwiększenia aktywności fizycznej w czasie dializy, jak również urządzenia służące do oceny efektów takiego postępowania. W artykule zespołu prof. Nowickiego opisano również wyniki własnych badań, w których wykazano, że systematyczne ćwiczenia fizyczne w czasie hemodializy zwiększają aktywność fizyczną w okresie międzydializacyjnym, ocenianą za pomocą krokomierza.

Prof. Zofia Wańkowicz przedstawia ciekawą koncepcję zintegrowanej opieki nefrologicznej u chorych z przewlekłą niewydolnością nerek. Koncepcja ta zakłada rozpoczęcie leczenia nerkozastępczego od dializy otrzewnowej z podkreśleniem, że wszystkie trzy metody leczenia nerkozastępczego, tj. hemodializa, dializa otrzewnowa i transplantacja nerki są metodami komplementarnymi w stosunku do siebie. W pracy podkreślono również rosnące znaczenie hemodializy domowej oraz tzw. wyprzedzającej transplantacji nerki w leczeniu nerkozastępczym.

Prof. Władysław Sułowicz w nawiązaniu do artykułu prof. Zofii Wańkowicz omawia zalety i ograniczenia dializy otrzewnowej. Na uwagę zasługuje również podanie kryteriów do zastosowania nowych płynów, takich jak ikodekstryna lub też zastosowanie cyklera do automatycznej dializy otrzewnowej.

Prof. Bolesław Rutkowski zwraca uwagę, że termin przewlekła choroba nerek nie ogranicza się jedynie do pacjentów leczonych nerkozastępczo ale obejmuje również chorych we wcześniejszych fazach rozwoju tej choroby. Ta zmiana poglądów doprowadziła do ustalenia, na podstawie badań epidemiologicznych, że przewlekła choroba nerek występuje aż u 10-13% osób dorosłych na świecie. Podobne wyniki uzyskano w Polsce w pilotażowym badaniu PolNef.

Prof. Stanisław Woś i dr Roman Mrozek, jako znakomici kardiochirurdzy, dzielą się swoimi doświadczeniami w postępowaniu u chorych na przewlekłą chorobę nerek, poddanych zabiegowi pomostowaniu tętnic wieńcowych lub operacji wad zastawkowych serca. Autorzy omawiają, w oparciu o własne ponad 20-letnie doświadczenia odmienności takiego leczenia w porównaniu do osób z prawidłową funkcją wydalniczą nerek.

Prof. Magdalena Durlik dowodzi, że nowotwory są coraz częstszą przyczyną zgonów u chorych w odległym okresie po transplantacji narządów. Według Autorki przyczynić się do tego mogą zarówno stosowane leki immunosupresyjne, jak i współistniejące zakażenia wirusowe (EBV, HCV, HBV i inne). Ciekawym mechanizmem działania charakteryzują się leki z grupy inhibitorów mTOR, które oprócz efektu immunosupresyjnego zmniejszają częstość występowania nowotworów u biorców przeszczepów oraz powodują regresję mięsaka Kaposiego i potransplantacyjnej choroby limfoproliferacyjnej (PLPD).

Profesorowie Edward Franek i Wiktor Jędrzejczak wraz ze współpracownikami opisują w swoim artykule dotychczas stosowane metody zapobiegania cukrzycy typu 1. Najnowszą metodą prewencji wtórnej świeżo rozpoznanej cukrzycy typu 1 jest ablacja szpiku z następowym przeszczepieniem własnych komórek krwiotwórczych. Jest to, jak dotąd, metoda mało rozpowszechniona i wykonywana jedynie u nielicznych chorych ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 1 w pojedynczych krajach na świecie (w tym u 4 chorych w Polsce).

Prof. Barbara Jarząb wraz z zespołem podsumowuje aktualny stan wiedzy na temat zastosowania pozytronowej tomografii emisyjnej (PET) w wykrywaniu lokalizacji i monitorowaniu guzów gruczołów wydzielania wewnętrznego. W pracy zwrócono szczególnie uwagę na zastosowanie metody PET w diagnostyce nowotworów tarczycy, ze szczególnym omówieniem roli tego badania w diagnostyce różnych podtypów raka gruczołu tarczowego. Uwzględniając olbrzymie doświadczenie autorów w zastosowaniu tej metody diagnostycznej na szczególne podkreślenie zasługuje również omówienie, zarówno wskazań do badania PET, jak i ograniczeń tej metody.

Prof. Jan Zazgórnik – doświadczony klinicysta, internista i nefrolog dzieli się swoimi osobistymi przemyśleniami zdobytymi w czasie wieloletniej pracy w Polsce i za granicą na tematy etyczne i organizacyjne nurtujące współczesną medycynę. Autor zwraca uwagę, że to nie tylko do lekarzy, ale również rządzących naszymi społeczeństwami należy obowiązek ochrony pacjentów przed potencjalnymi pułapkami i niebezpieczeństwami związanymi z gwałtownym rozwojem współczesnej medycyny.

Prof. dr hab. med. Andrzej Więcek