Artroza pierwszego stawu nadgarstkowo-śródręcznego jest najczęstszą chorobą degeneracyjną stawów ręki. Dotyka ona głównie kobiety między 60. a 70. rokiem życia – stanowią one 80 do 90% pacjentów, operowanych z tego powodu (1).

Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka stanowi staw całkowicie odrębny, niełączący się z innymi. Należy do stawów siodełkowatych, które w tak czystej formie nigdzie indziej w ustroju nie występują. Miejsce największej ruchomości kciuka zostało przesunięte o jedno ogniwo wstecz: między nadgarstek a śródręcze, a nie tak jak w innych promieniach, gdzie leży ono między śródręczem a palcem. Powierzchnie stawowe kości czworobocznej większej i podstawy pierwszej kości śródręcza są ukształtowane siodełkowato i dostosowane do siebie. Chrząstki stawowe są cienkie: od 0,5 mm do 1 mm, torebka stawowa obszerna, luźna i mocna (2).

Przy coraz dłuższym średnim wieku życia, choroba zwyrodnieniowa stawu siodełkowatego kciuka staje się problemem o coraz większym znaczeniu medycznym i społecznym. Niesprawność ręki, wynikająca z upośledzenia funkcji kciuka, to dotkliwe ograniczenie samoobsługi w starszym wieku, tym bardziej, że schorzenie ma charakter przewlekły i postępujący.

Artroza, lub także zamiennie używane określenie osteoartroza, to choroba zwyrodnieniowa stawów, schorzenie reumatyczne o charakterze niezapalnym. Dochodzi w niej najpierw do zużycia i uszkodzenia chrząstki stawowej, a wtórnie do zapalenia i stopniowo postępującego zniekształcenia i zniszczenia stawu (3).

Chorobie towarzyszy ból i ograniczenie ruchomości, zależne od stopnia zaawansowania zmian.Początkowo są to tylko dolegliwości bólowe powysiłkowe i poprzeciążeniowe, często samoustępujące.

Faza początkowa choroby podlega leczeniu zachowawczemu z dobrym efektem.

Zaawansowana choroba zwyrodnieniowa, ze wszystkimi jej objawami, wymaga leczenia operacyjnego, którego celem jest zniesienie bądź ograniczenie dolegliwości bólowych, poprawa ruchomości i stabilności I stawu śródręczno-nadgarstkowego i wzrost siły i precyzji chwytu.

„Złotym standardem” leczenia operacyjnego schorzenia jest niezmiennie usunięcie kości czworobocznej większej, czyli trapezektomia, z różnymi wariantami towarzyszącymi (4) (ryc. 1-3).

Wskazania do artrodezy stawu są bardzo ograniczone i dlatego jest ona rzadko przeprowadzana. Ograniczają się one głównie do młodych, ciężko pracujących rękoma kobiet z artrozą pourazową (5).

Wyniki odległe protezoplastyki częściowej i całkowitej stawu są także gorsze w porównaniu do trapezektomii w różnych jej wariantach (6). Protezoplastyka prowadzi co prawda do znacznego ograniczenia dolegliwości bólowych, ale w dłuższej perspektywie czasowej powikłaniem jej jest często podwichnięcie lub zwichnięcie I kości śródręcza na skutek odczynu błony maziowej na obcy materiał (7).

Pierwsze doniesienie o resekcji kości czworobocznej większej jako metodzie leczenia choroby, pochodzi z 1918 roku (8). Następstwem usunięcia kości czworobocznej większej jest bardzo często skrócenie I promienia ręki, co prowadzi do niestabilności i osłabienia kciuka. Dlatego też zostały wprowadzone i upowszechnione w międzyczasie różne metody leczenia operacyjnego, których istotę stanowi trapezektomia z następczą interpozycją tkanek własnych albo podwieszenie – umocowanie I kości śródręczna na ścięgnie w celu uniknięcia jej proksymalizacji (9).

Eaton i Litter wprowadzili w 1973 roku metodę z podszyciem podstawy I kości śródręcza do ok. 8 cm długości fragmentu ścięgna FCR niepełnej grubości, uszypułowanego dystalnie (10) (ryc. 4-7).

Epping i Noak zmodyfikowali tę technikę (1983) poprzez przeprowadzenie fragmentu ścięgna FCR przez kanał wywiercony w podstawie I kości śródręcza i ufiksowanie go wiórami kości gąbczastej z resekowanej kości czworobocznej większej (11). W 1985 roku Martini opublikował swoją metodę plastyki podwieszeniowej na ścięgnie w połączeniu z interpozycją w miejsce resekowanej kości czworobocznej większej ścięgna PL. W metodzie tej fiksował on I kość śródręcza z II kością śródręcza drutem Kirschnera w pozycji odwiedzenia i opozycji. Dystalnie uszypułowany fragment ECRL przeprowadzał przez kanał w podstawie I kości śródręcza i doszywał do nasady II kości śródręcza (8).

Od 1978 roku coraz częściej rezygnowano ze stosowania interponatu, ponieważ nie odnotowano poprawy wyników leczenia operacyjnego przy jego zastosowaniu.

W 1991 roku Ludborg opisał metodą plastyki podwieszeniowej na paśmie ścięgna APL. W bezpośrednim porównaniu obu metod – z wykorzystaniem FCR i APL – opisuje się podobne wyniki obu technik, jeśli chodzi o redukcję bólu i ruchomość kciuka, ze wskazaniem na wykorzystanie APL ze względu na mniej skomplikowaną technikę operacji, krótszy czas jej trwania i większą następczą siłę i precyzję chwytu (12).

W dalszym poszukiwaniu uproszczenia techniki operacyjnej wprowadzono metodę stabilizacji I kości śródręcza tkankami torebki stawowej poprzez zeszycie promieniowo-dłoniowej części torebki stawowej ze ścięgien FCR (1).

Niezależnie od technik stabilizacji I kości śródręcza po trapezektomii z powodu artrozy idiopatycznej I stawu nadgarstkowo-śródręcznego, odległe wyniki pooperacyjne, podawane w literaturze, są podobne i porównywalne. Operacja prowadzi do zniesienia lub znacznego ograniczenia bólu, poprawy ruchomości kciuka, a utrata siły ręki w stosunku do strony zdrowej waha się przeciętnie między 10 a 20%, co stanowi o zadowoleniu pacjentów, poddanych leczeniu tymi metodami.