W krajach rozwiniętych choroby układu krążenia są przyczyną ponad połowy wszystkich zgonów. Stany zagrożenia życia stanowią więc szczególną domenę kardiologii. Choroba wieńcowa, w tym zawał serca, oraz udar mózgu to najczęstsze rozpoznania osób zmarłych. Znaczna część zgonów ma charakter nagły.

Nagłym zgonom sercowym jest poświęcony pierwszy rozdział niniejszego opracowania dotyczącego stanów zagrożenia życia w kardiologii. Zwracamy w nim uwagę na konieczność poprawy świadomości pacjentów i ich rodzin w zakresie objawów niedokrwienia serca lub mózgu oraz innych stanów stanowiących potencjalne ryzyko nagłego zgonu. Uczulamy na jatrogenne przyczyny zwiększające ryzyko nagłego zgonu. Podajemy najnowsze szerokie wskazania do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora.

Ostre zespoły wieńcowe w mechanizmie niedokrwienia mięśnia serca mogą powodować groźne komorowe zaburzenia rytmu, a także niewydolność serca, z mechanicznymi powikłaniami, takimi jak: pęknięcie mięśnia serca i ostra niedomykalność zastawki mitralnej. Stany te są zagrożeniem życia i wymagają jak najszybszych interwencji. Kluczowym zagadnieniem jest maksymalne skrócenie opóźnienia od wystąpienia objawów do leczenia reperfuzyjnego. Leczenie inwazyjne przy pomocy angioplastyki wieńcowej pozwoliło na istotne zmniejszenie śmiertelności w ostrych zespołach wieńcowych. W ostatnich latach w Polsce dokonał się ogromny postęp dzięki uruchomieniu wielu ośrodków z dyżurującą pracownią hemodynamiczną. Ponadto sprawne działanie oddziałów intensywnej opieki kardiologicznej i współpraca z oddziałami kardiochirurgicznymi pozwalają uratować wielu chorych.

Oddzielnie opisujemy skrajny stan niewydolności serca – wstrząs kardiogenny obarczony wysoką śmiertelnością. Poprawę rokowania w tym stanie zapewnia leczenie interwencyjne poprzedzone wspomaganiem krążenia przy pomocy kontrpulsacji aortalnej.

Zaburzenia rytmu serca, takie jak utrwalony częstoskurcz komorowy i migotanie komór, mogą bezpośrednio prowadzić do zgonu. Oprócz nich, w rozdziale o zaburzeniach rytmu przedstawiamy arytmie, które potencjalnie stanowią zagrożenie i wymagają leczenia. Zwracamy uwagę na jatrogenne działanie leków antyarytmicznych.

Zaburzenia przewodzenia mogą powodować zasłabnięcia i utraty przytomności. Skrajna bradykardia, czyli asystolia, jest jednym z mechanizmów zgonu. Przedstawiamy zaburzenia przewodzenia stanowiące wskazania do stałej lub czasowej stymulacji elektrycznej.

Bardzo istotnym i stosunkowo często występującym stanem zagrożenia życia jest zatorowość płucna. Omawiamy sposoby jej rozpoznawania i zasady postępowania ze szczególnym uwzględnieniem masywnej zatorowości, która jest obarczona wysoką śmiertelnością.

Kolejny rozdział poświęcony jest tętniakowi rozwarstwiającemu aorty. Jest to stan wymagający szybkiego rozpoznania i szybkiej interwencji kardiochirurgicznej.

Następnie opisujemy tamponadę serca, która zwłaszcza jeśli powstaje w krótkim czasie, może powodować załamanie krążenia i zgon. Badanie echokardiograficzne jest kluczowe dla rozpoznania, a nakłucie worka osierdziowego i w niektórych przypadkach interwencja kardiochirurgiczna, kluczowe dla utrzymania chorego przy życiu.

Na zakończenie przedstawiamy problem nagłego zatrzymania krążenia oraz aktualne wytyczne postępowania resuscytacyjnego z 2005 roku. Ratunek w nagłym zatrzymaniu krążenia zależy od umiejętności prowadzenia resuscytacji i możliwości wezwania pomocy medycznej. Umiejętności te powinny być powszechne. Szanse przeżycia zwiększa dostęp do automatycznego defibrylatora w miejscach publicznych. Dołączamy algorytmy postępowania resuscytacyjnego.

Życzymy ciekawej i pożytecznej lektury.