R�nicowanie chor�b trzustki u pacjent�w w wieku podesz�ym stanowi zazwyczaj trudny problemem diagnostyczny. Pacjenci w wieku starszym (po 80 roku �ycia) s� grup� chorych wymagaj�cych szczeg�lnej uwagi klinicyst�w. Wi�kszo�� ostrych stan�w w obr�bie jamy brzusznej u tych chorych wykazuje przebieg sk�poobjawowy. Ze wzgl�du na przewlek�e dolegliwo�ci zwi�zane z zaburzeniami w obr�bie przewodu pokarmowego, obraz choroby rzadko jest jasny. Wielokrotnie trudno ustali� pocz�tek objaw�w zg�aszanych przez pacjent�w, za� dolegliwo�ci b�lowe cz�sto maskowane s� przez obecno�� innych chor�b towarzysz�cych oraz zmniejszony pr�g b�lowy u os�b starszych (1).

W r�nicowaniu chor�b trzustki nale�y bra� pod uwag� zar�wno zmiany starcze w obr�bie trzustki w tym zw��knienie narz�du i nieregularno�� przewod�w trzustkowych, jak i stany chorobowe w okolicznych narz�dach. Cz�sto obserwuje si� r�wnie� towarzysz�ce zmianom morfologicznym upo�ledzenie czynno�ci zewn�trzwydzielniczej. Pami�ta� nale�y tak�e o obni�eniu sprawno�ci trawiennej ca�ego przewodu pokarmowego oraz dosy� cz�sto wyst�puj�cych nieprawid�owo�ci �ywieniowych (w tym o niedo�ywieniu wyst�puj�cym u os�b starszych).

Analizuj�c przyczyny b�l�w brzucha u os�b w wieku podesz�ym, Fusho podaje, i� zapalenia trzustki stanowi� 6% ostrych dolegliwo�ci brzusznych i znajduj� si� na pi�tym miejscu pod wzgl�dem cz�sto�ci ich wyst�powania (po zapaleniu p�cherzyka ��ciowego – 25%, niedro�no�ci jelit 20%, ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego 15%, zapaleniu b�ony �luzowej �o��dka oraz owrzodzeniach trawiennych – 8%) (2).

W przypadku ostrego zapalenia trzustki objawy kliniczne nie zawsze s� adekwatne do ci�ko�ci zapalenia. W 10% przypadk�w nie wyst�puj� dolegliwo�ci b�lowe a u 20% chorych wyst�puj� objawy o niewielkim stopniu nasilenia (3, 4).

U os�b w wieku podesz�ym cz�ciej dochodzi do postaci martwiczego zapalenia trzustki. Jak podaje Rothrock �miertelno�� w grupie os�b w podesz�ym wieku z ostrym zapaleniem trzustki wynosi 20 do 25% w por�wnaniu ze �miertelno�ci� w ca�ej populacji kt�ra wynosi oko�o 8% (4). W pracy Paajanenh i wsp. �miertelno�� zwi�zana z przebiegiem ostrego zapalenia trzustki w grupie wiekowej 61-79 lat wynosi�a 17% natomiast w grupie powy�ej 80 roku �ycia a� 41% (4).

Najcz�ciej ostre zapalenie trzustki u os�b w wieku podesz�ym wyst�puje na tle kamicy ��ciowej, szacuje si� i� jest ona przyczyn� tej choroby w 65-75% przypadk�w (6). Pozosta�ymi przyczynami s�: alkohol oraz przewlek�e stosowanie lek�w. Z tego powodu, leczenie w przypadku kamicy dr�g ��ciowych przy pomocy ECPW z litotrypsj�, b�d�ce zabiegiem o ograniczonej inwazyjno�ci jest szczeg�lnie korzystne w tej grupie chorych (6).

Poza typowymi objawami klinicznymi takimi jak: b�l w nadbrzuszu, nudno�ci i wymioty u os�b starszych �atwiej dochodzi do odwodnienia, kt�re jest nierzadko pierwotn� przyczyn� hospitalizacji. W badaniach diagnostycznych obserwuje si� podniesienie poziom�w enzym�w trzustkowych w surowicy krwi w tym amylazy i lipazy. Wydaje si� jednak, �e poziom lipazy jest bardziej czu�ym markerem diagnostycznym dla tej choroby poniewa� podniesiony poziom amylazy mo�e by� tak�e zwi�zany z obecno�ci� innych proces�w chorobowych takich jak np. niedokrwienie jelit, wrz�d �o��dka lub perforacja jelita grubego (7, 8).

Przebieg ostrego zapalenia trzustki zale�y od jego postaci klinicznej. Rokowanie w przypadku ostrego zapalenia trzustki na tle kamicy ��ciowej jest gorsze w por�wnaniu z innymi jego przyczynami, dlatego te� etiologia ta wyst�puj�ca na wiod�cym miejscu u chorych starszych, sprzyja cz�ciej ci�szemu przebiegowi klinicznemu. W przypadkach pancreatitis fulminans w tej grupie wiekowej, choroba ta w niemal 100% przypadk�w ko�czy si� zgonem pacjenta.

Niewiele jest danych w pi�miennictwie dotycz�cych leczenia chirurgicznego przewlek�ego zapalenia trzustki u chorych w wieku podesz�ym. Zaburzenia czynno�ci zewn�trzwydzielniczej trzustki s� najcz�ciej skutecznie leczone zachowawczo, a dolegliwo�ci b�lowe b�d�ce g��wn� przyczyn� leczenia chirurgicznego u m�odszych chorych, s� u pacjent�w w wieku podesz�ym miernie nasilone, g��wnie ze wzgl�du na obni�ony pr�g b�lowy. Powoduje to i�, jedynie chorzy z powik�aniami w przebiegu przewlek�ego zapalenia takimi jak np. torbiel trzustki s� kwalifikowani do leczenia operacyjnego. Wydaje si� jednak, �e wskazania i spos�b leczenia chirurgicznego nie powinny odbiega� od wsp�czesnego post�powania diagnostycznego i terapeutycznego stosowanego w grupie chorych m�odszych. Istotne jest jednak aby przed proponowanym zabiegiem operacyjnym przygotowa� chorego hemodynamicznie oraz wyr�wna� niedobory metaboliczne i �ywieniowe za pomoc� �ywienia do- lub pozajelitowego.

Ilo�� chorych w podesz�ym wieku na �wiecie stale ro�nie. Dodatkowo dost�pne metody diagnostyczne (w tym TK i ECPW) pozwalaj� na wczesny wzrost wykrywalno�ci raka trzustki. Z tych powod�w stale wzrasta ilo�� chorych, u kt�rych istnieje mo�liwo�� przeprowadzenia zabiegu resekcyjnego.

W pracy Takao i wsp. analizuj�cej wyniki wykonanej pankreatoduodenektomii u chorych z rakiem trzustki w grupie do i powy�ej 70 roku �ycia otrzymano por�wnywalne dane dotycz�ce resekcyjno�ci (92 vs 96%) oraz �redniego prze�ycia (33 vs 25 miesi�cy) pomi�dzy badanymi grupami. R�nic� istotn� statystycznie u chorych w wieku podesz�ym okaza�o si� znalezienie mniejszej ilo�ci zaj�tych w�z��w ch�onnych (9).

W badaniu Brozzetti i wsp. analizuj�cym dwie grupy chorych do i po 70 roku �ycia stwierdzono wy�sz� �miertelno�� w grupie os�b starszych (3,7 vs 10,5%) po resekcji raka trzustki. Nie stwierdzono znamiennych statystycznych r�nic w ilo�ciach powik�a� pooperacyjnych, zgon�w �r�doperacyjnych, d�ugo�ci hospitalizacji i pobytu w oddziale intensywnej terapii. Autorzy wnioskuj�, i� u pacjent�w z mo�liwo�ci� wykonania operacji resekcyjnej w przypadku raka trzustki, nale�y j� wykona� u wszystkich chorych niezale�nie od wieku (10).

Za przyczyn� wy�szej �miertelno�ci w grupie os�b starszych autorzy uznaj� obecno�� chor�b towarzysz�cych, zmniejszon� rezerw� czynno�ciow� organizmu u os�b w wieku podesz�ym oraz os�abion� tolerancj� na oko�ooperacyjne czynniki stresowe.

W pracach przeprowadzaj�cych analizy wieloczynnikowe wiek okaza� si� niezale�nym czynnikiem ryzyka dla �miertelno�ci w wieku starszym (odpowiednio powy�ej 60, 65, 70 i 75 roku �ycia) (11,12,13,14). W innych pracach nie potwierdzono, i� wiek chorego nale�y do czynnik�w ryzyka (15-19). Zwi�kszenie ilo�ci powik�a� w tej grupie chorych zwi�zane jest z przedoperacyjnym wyst�powaniem cukrzycy, chor�b uk�adu oddechowego, chor�b w�troby i niewydolno�ci nerek. Podobnie jak w innych grupach wiekowych przyczynami zwi�kszonej �miertelno�ci w analizach wieloczynnikowych okaza�y si�: podwy�szony poziom bilirubiny, dodatni posiew z krwi oraz obni�ony poziom albumin poni�ej 30 g/L.

Wydaje si� zatem, �e leczenie operacyjne w przypadku raka trzustki powinno by� analogiczne jak u chorych m�odszych. Wskazana jest szybka diagnostyka umo�liwiaj�ca r�nicowanie pomi�dzy chorob� nowotworow� a nast�pstwami chor�b zapalnych, w tym przewlek�ego zapalenia trzustki, chorobami okolicznych narz�d�w lub stanami niedo�ywienia i starczego katabolizmu.

Pomimo trudno�ci w ustaleniu prawid�owego rozpoznania, leczenie chorych w tej grupie wiekowej nie powinno w znacz�cy spos�b odbiega� od przyj�tych standard�w, uwzgl�dniaj�c specyfik� charakterystyczn� dla os�b starszych. Wyniki leczenia zale�� przede wszystkim od obci��enia chorobami dodatkowymi a nie s� zwi�zane z chorob� zasadnicz�.