Choroby sercowo-naczyniowe (CVD) pozostają w krajach wysoko rozwiniętych główną przyczyną zwiększonej śmiertelności. Stanowią istotny problem kliniczny, epidemiologiczny i społeczny. Ich rozpowszechnienie oznacza także wielki problem ekonomiczny współczesnego świata. Obserwowany w ostatnich 10-leciach znaczący postęp zarówno w diagnostyce jak i leczeniu zaowocował istotną poprawą rokowania chorych z CVD. Trudno jednak sobie wyobrazić możliwość zahamowania epidemii CVD bez upowszechniania profilaktyki oraz stosowania nowych metod leczenia niefarmakologicznego.

U chorych po przebytym incydencie związanym z CVD wiodącym sposobem postępowania winna być odpowiednio wdrażana nowoczesna kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna. Jej prowadzenie to nie tylko stosowanie nowoczesnych metod farmakologicznych, ale przede wszystkim szeroko rozumiane oddziaływania edukacyjne prowadzące do zmiany stylu życia chorych. Niniejszy cykl opracowań, porusza wszystkie najważniejsze kwestie w tym zakresie.

Jedną z najbardziej skutecznych niefarmakologicznych metod postępowania, zarówno w prewencji pierwotnej, jak i wtórnej, jest zwiększona aktywność fizyczna. Kluczowa rola, jaką przyznajemy treningowi fizycznemu u chorych z CVD, spowodowała, że stał się on tematem wiodącym tego opracowania.

Pierwszy rozdział monografii to informacje dotyczące definicji, celów, znaczenia i korzyści płynących z rehabilitacji kardiologicznej. Opracowanie odnosi się do standardów towarzystw naukowych zarówno krajowych jak i europejskich i opiera się o szerokie, reprezentatywne, piśmiennictwo z tej dziedziny. W rozdziale tym znajdą Państwo także sporo ciekawych informacji historycznych, że zdrowotną rolę ćwiczeń fizycznych doceniali już starożytni.

W kolejnej części dr Krzysztof Smarż przedstawia dane dotyczące rehabilitacji w rożnych sytuacjach klinicznych. Opisuje obowiązujące standardy w tym zakresie, także u chorych z niewydolnością serca. Do niedawna chorzy z niewydolnością serca pozbawieni byli tego elementu terapii.

W kolejnym rozdziale monografii dr n. med. Michał Ambroziak przedstawia w sposób bardzo przystępny, fizjologiczne aspekty wysiłku, ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnego spojrzenia na rolę wysiłku fizycznego przez pryzmat genetyki.

Czwarta część opracowania skierowana do lekarzy praktyków, wydaje się być szczególnie ważna. Dotyczy bowiem nowego spojrzenia na testy wysiłkowe EKG – metodę dostępną i powszechnie stosowaną w praktyce klinicznej od kilku dziesięcioleci, która jednak ostatnio na skutek szybkiego rozwoju nowych technik obrazowania przeżywała regres. Jestem przekonany, że nadszedł czas aby na testy wysiłkowe, a zwłaszcza ich rolę w ocenie rokowania, spojrzeć na nowo. Uzasadnienie można znaleźć w opublikowanych ostatnio ważnych pracach wybitnych znawców tematu P. Kligfielda i MS Lauera. Autorzy ci, do interpretacji wyniku testu zaproponowali użycie specjalnych, bardzo praktycznych, nomogramów, które zwiększają rolę rokowniczą badania wysiłkowego. Zastosowanie takiej rozszerzonej interpretacji próby wysiłkowej powinno być, moim zdaniem jak najszybciej upowszechnione. Posługiwanie sie nomogramami przez szersze grono lekarzy powinno z kolei skutkować już wkrótce powstaniem nowych oprogramowań do testów wysiłkowych. Oprogramowania takie mogą nie tylko skutecznie odbudować miejsce testów w diagnostyce choroby wieńcowej, ale co ważniejsze, uczynić próby ważnym narzędziem rokowniczym w programach profilaktyki zdrowotnej.

Kolejna część przedstawia praktyczne aspekty związane z wykonywaniem testów wysiłkowych w różnych grupach chorych kardiologicznych. Poza omówieniem roli klasycznego testu wysiłkowego EKG, dr Krzysztof Smarż przedstawia także współczesne znaczenie kliniczne testów ergospirometrycznych, a także nie w pełni docenianego, i przez to za rzadko stosowanego, testu 6-minutowego marszu, szczególnie przydatnego, zarówno w leczeniu, jak i rehabilitacji chorych z niewydolnością serca.

Ostatnia część monografii dotyczy spraw szeroko rozumianej prewencji wtórnej, zarówno farmakologicznej jak i tej związanej ze zmianą stylu życia chorych. Naszym celem było zwrócenie uwagi lekarzy praktyków szczególnie na ten drugi element działań prewencyjnych. Oparliśmy się na najnowszych wytycznych amerykańskich i europejskiego towarzystw kardiologicznych, które jednoznacznie wskazują na to, że kluczowe znaczenie dla poprawy rokowania chorych z CVD ma modyfikacja takich czynników ryzyka jak otyłość, palenie tytoniu, złe przyzwyczajenia żywieniowe, a także mała aktywność fizyczna. Ostatnio podkreśla się specjalną rolę jaką na zmianę stylu życia chorych mają oddziaływanie natury psychologicznej, ekonomicznej i socjalnej. Poprawa samopoczucia psychicznego, a także poprawa sytuacji socjo-ekonomicznej chorych przynosi znacznie więcej wymiernych korzyści niż do tej pory sądzono.

Podsumowując, niniejsza monografia, przedstawia ważny z punktu widzenia lekarza praktyka pakiet zagadnień. Mając na uwadze dydaktyczną rolę tego opracowania staraliśmy się przedstawić problematykę kompleksowo w oparciu o szerokie piśmiennictwo. Głównym celem było przekonanie czytelników co do wiodącej roli treningu fizycznego we współcześnie rozumianej rehabilitacji kardiologicznej. Chcielibyśmy aby zapoznanie się z niniejszą monografią przekonało o słuszności motta jakiego użyliśmy, cytując Dr Darren E. R. Warburton z University of British Columbia: „... Routine physical activity is associated with improved psychological well-being. (.) Psychological well-being is particularly important for the prevention and management of cardiovascular diseases”.