Koncepcja kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej zainicjowana w Polsce przez Profesora Zdzisława Askanasa w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku była twórczo rozwijana i stosowana przez następców Profesora. Z satysfakcją odnotowujemy, że wątek ten jest kontynuowany w Klinice Kardiologii CMKP, która wywodzi się ze Szkoły Kardiologicznej Profesora Askanasa.

Zespół naszej Kliniki pod kierunkiem dr hab. med. Tomasza Jaxa-Chamca prowadzi cieszące się dużym zainteresowaniem kursy szkolenia podyplomowego zatytułowane „Rehabilitacja kardiologiczna w praktyce lekarskiej”. Materiał przedstawiany na tych kursach stanowił osnowę dla opracowania „Od treningu fizycznego do kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej” zamieszczonego w bieżącym numerze miesięcznika „Postępy nauk medycznych”.

W kolejnych rozdziałach Autorzy podają definicję, cele, znaczenie i korzyści rehabilitacji kardiologicznej, poświęcając także nieco miejsca jej historii. Opisują wskazania, przeciwwskazania i bezpieczeństwo rehabilitacji kardiologicznej w różnych sytuacjach klinicznych. Kluczową kwestią szczegółowo poruszaną w opracowaniu jest wpływ wysiłku fizycznego na układ krążenia. Omawiany jest nie tylko aspekt fizjologiczny lecz także genetyczny tego zagadnienia. Następnie Autorzy przedstawiają współczesną rolę testów wysiłkowych EKG i ich znaczenie w rehabilitacji kardiologicznej. Przedstawiono metodykę i interpretację wyników testów wysiłkowych po zawale serca i u chorych z niewydolnością serca. Ostatni rozdział opracowania poświęcony jest prewencji wtórnej schorzeń sercowo-naczyniowych jako ważnemu elementowi kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej.

Wyniki badań wskazują na korzyści prowadzenia kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej. Dotyczy to chorych po zawale serca leczonych interwencyjnie, chorych po operacjach kardiochirurgicznych pomostów aortalno-wieńcowych, wad zastawkowych, aneurysmektomii i mioplastyki lewej komory, przeszczepów serca, a także chorych z niewydolnością serca. Proces rehabilitacji umożliwia przywrócenie równowagi organizmu, poprawę wydolności psychofizycznej w zakresie wszystkich funkcji, powrót do aktywności zawodowej i życia rodzinnego. Paradoksalnie obserwować można prowadzenie przez chorych zdrowszego trybu życia po zawale czy po operacji niż przedtem. To przestrojenie uzyskiwane dzięki udziałowi w programach rehabilitacyjnych jest podstawą przedłużenia i poprawy jakości życia pacjentów.

Leczenie kardiologiczne, zwłaszcza interwencyjne, jest bardzo kosztowne. Szczęśliwie w polskim systemie ochrony zdrowia znajdują się na to środki. Warunkiem uzyskania wszystkich korzyści tego leczenia jest dobrze przeprowadzona rehabilitacja ze skuteczną prewencją wtórną. Tymczasem występuje wyraźna dysproporcja na korzyść środków przeznaczanych na leczenie interwencyjne. Finansowanie programów rehabilitacyjnych jest ograniczone. Można mieć nadzieję, że obecnie prowadzone negocjacje z NFZ poprawią równowagę w tej dziedzinie.

Ważne jest rozpoczynanie rehabilitacji kardiologicznej we wczesnej fazie szpitalnej oraz zapewnienie jej bezpośredniej oraz długofalowej kontynuacji. Obecnie prowadzone programy umożliwiają to, jednakże dostępność do nich jest ograniczona. Tym większe znaczenie ma nauczenie i zachęcenie pacjenta w trakcie rehabilitacji do jej samodzielnego kontynuowania oraz do prozdrowotnej trwałej zmiany trybu życia. Pomocne może być oddziaływanie w tym zakresie na członków rodziny pacjenta.

Mam nadzieję, że oddawane do rąk Czytelników najbardziej aktualne opracowanie problemów rehabilitacji kardiologicznej wzbudzi zainteresowanie i będzie praktycznie przydatne w uprawianiu i rozwijaniu tej ważnej dziedziny kardiologii.