Dzięki postępowi wiedzy coraz częściej chorzy z przewlekłymi chorobami układu oddechowego wieku dziecięcego przekazywani są do dalszej opieki pneumonologom lub internistom, jak to ma miejsce w przypadku chorych na mukowiscydozę. Jest to ciężka, wrodzona choroba genetyczna, ujawniająca się w różnym wieku. Postępy w leczeniu jakie dokonały się w ostatniej dekadzie XX wieku, przyczyniły się do wydłużenia czasu przeżycia i poprawy jakości życia chorych na mukowiscydozę. Dokładna diagnostyka molekularna każdego chorego umożliwi opracowanie sposobu naprawy defektu białka CFTR powodowanego przez poszczególne mutacje, czyli indywidualnego podejścia terapeutycznego w konkretnych klasach, a nawet pojedynczych mutacjach genu CFTR. Prowadzone są próby zastosowania terapii genowej. Jednak w przypadku zaawansowanych zmian jedyną skuteczną metodą leczenia choroby pozostaje przeszczep płuc.

Kolejnym, ważnym zagadnieniem jest gruźlica, choroba nadal groźna ze społecznego punktu widzenia. Poprawa sytuacji epidemiologicznej w naszym kraju powoduje, że pomimo rozwoju metod mikrobiologicznych i wprowadzenia do diagnostyki gruźlicy nowoczesnych technik biologii molekularnej coraz trudniej rozpoznać tę chorobę. Wynika to ze skąpoprątkowych zachorowań, które często przebiegają skrycie z dyskretnymi tylko objawami. U dzieci częściej obserwuje się też pozapłucną lokalizację choroby, co dodatkowo utrudnia ustalenie rozpoznania. Dlatego też uznaliśmy za konieczne przypomnienie o epidemiologii i kryteriach rozpoznawania gruźlicy u dzieci.

Niezmiennie ważnym zagadnieniem u dzieci są zakażenia układu oddechowego. Prawidłowe rozpoznanie, leczenie i zapobieganie tym chorobom w wieku rozwojowym stanowi ważne zagadnienie w pediatrii. U dzieci, częściej niż u dorosłych, dochodzi do rozwoju tzw. atypowych zapaleń płuc. Powszechnie stosowane antybiotyki betalaktamowe są nieskuteczne w tych przypadkach. Konieczna jest znajomość zasad rozpoznawania i leczenia tego typu zapaleń płuc. Dlatego też artykuł poglądowy na temat atypowych bakteryjnych zapaleń płuc oraz opis przypadku chlamydofilowego zapalenia płuc są interesującym przypomnieniem.

Jednak najważniejsza jest profilaktyka, szczególnie czynna poprzez stosowanie szczepień ochronnych. Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenze typu b to dwa wiodące czynniki bakteryjne powodujące zgony dzieci w przebiegu zapalenia płuc. Szczepienia przeciwko Haemophilus influenze typu b zostały wprowadzone do obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych (PSO). Obecnie niezwykle istotne jest wprowadzenie powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom. Jest to zgodne z zaleceniami Światowej Organizacja Zdrowia, która zaleca uzupełnienie programów szczepień ochronnych o szczepienia przeciwko pneumokokom. Obowiązkowe szczepienia przeciw pneumokokom, wprowadziło już 17 krajów w Europie. Skuteczność kliniczna, jedynej obecnie dostępnej skoniugowanej szczepionki przeciwko pneumokokom (PCV7) w zapobieganiu pneumokokowym zapaleniom płuc wywołanym przez serotypy szczepionkowe jest wysoka i wynosi 67-87%. Badania po wprowadzeniu szczepionki przeciwko pneumokokom do kalendarza szczepień w USA wykazały spadek hospitalizacji z powodu zapaleń płuc wśród u dzieci do 2 roku życia o 39%. Przedstawienie najnowszym informacji o rekomendacjach dotyczących szczepienia przeciwko pneumokokom powinno być interesujące dla lekarza zarówno pediatry jak i lekarza rodzinnego.

Astma oskrzelowa to choroba, w której odnotowano w ostatnich latach niespotykany wzrost liczby zachorowań, szczególnie u dzieci. Pasjonującym lekarzy i naukowców problemem jest przyczyna tego zjawiska. Trwają poszukiwania odpowiedzi na pytania, jakie czynniki wpływają na tak duże rozprzestrzenienie się choroby i w jaki sposób można jej zapobiegać. Równolegle do tych badań odnotowuje się duże sukcesy w zakresie leczenia astmy. Dzięki postępom, jakie dokonały się w ostatnich 15 latach możemy dziś skutecznie kontrolować przebieg choroby u zdecydowanej większości chorych. Wymaga to jednak przyswojenia przez lekarzy aktualnej wiedzy o zasadach aerozoloterapii. Artykuły na ten temat stanowią przegląd najnowszych badań klinicznych i obiecujących badań przedklinicznych.

Bardzo dynamicznie rozwija się wiedza o zaburzeniach oddychania podczas snu. Choć opisywano je od wieków w literaturze pięknej, to zaledwie 30 lat temu zdefiniowano obturacyjny zespół oddychania podczas snu. Znacznie krótsza jest historia badań tego zagadnienia u dzieci. Okazuje się jednak, że jest to istotny problem zdrowotny również w tej grupie wiekowej. Postęp, jaki dokonał się w tej dziedzinie pozwala na nieinwazyjną diagnostykę i skuteczne leczenie wielu form tych zaburzeń. Uważamy, że zamieszczone artykuły na ten temat są niezwykle istotne, bowiem zagadnienia te są mało znane, a całonocna polisomnografia powinna być szerzej stosowana.

W numerze przedstawiono także wskazania i przeciwwskazania, sposoby wykonywania i korzyści kliniczne płynące z badań czynnościowych układu oddechowego u dzieci. Omówiono poszczególne parametry spirometryczne i ich znaczenie diagnostyczne, a następnie opisano zasadę badania pletyzmograficznego wraz z wytłumaczeniem wartości diagnostycznej metody. Wydaje się, że chociaż ogólnie te zagadnienia są znane lekarzom to jednak zbyt rzadko stosowane w praktyce. Także przedstawione w numerze wskazania do bronchofiberoskopii w diagnostyce chorób układu oddechowego, zarówno u osób dorosłych jak i u dzieci, jest niezwykle ważne bowiem bronchofiberoskopia znacznie poszerzyła możliwości rozpoznawania chorób układu oddechowego .

Globalne spojrzenie na sytuację epidemiologiczną chorób układu oddechowego w populacji wieku rozwojowego, pozwala dostrzec jak ważne z praktycznego punktu widzenia zagadnienia mieszczą się w pneumonologii pediatrycznej, dziedzinie formalnie dziś w Polsce nieistniejącej.

Powraca pytanie czy słuszna był decyzja o likwidacji specjalności pneumonologii dziecięcej. Kształcenie pneumonologiczne dość marginalnie traktuje problematykę chorób wieku rozwojowego i nastawione jest głównie na pogłębienie wiedzy internistycznej, która z kolei nie interesuje pediatrów pragnących się szkolić w chorobach płuc. Drastycznie zmniejsza się liczba specjalistów wykształconych przed laty i już niedługo możemy mieć poważne problemy w tej dziedzinie.

Mamy nadzieję, że lektura tego numeru Postępów Nauk Medycznych przyczyni się do pogłębienia wiedzy o postępach nauk medycznych w dziedzinie pneumonologii dziecięcej i być może uświadomi wielu Czytelnikom potrzebę powołania sekcji pediatrycznej Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc i sekcji pneumonologicznej Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego.