Sklonowany w roku 1994 gen BRCA1zlokalizowany na chromosomie 17q21 jest genem bardzo rozległym – rozciąga się na prawie 100 kpz genomowego DNA, jego mRNA posiada 7,8 kpz długości, 24 eksony, a jego białko składa się z 1836 aminokwasów (1, 2). Spektrum mutacji BRCA1jest bardzo duże i mogą one występować wzdłuż całego genu. Gen BRCA1bardzo rzadko podlega mutacjom „de novo” i to jest najprawdopodobniej jedną z głównych przyczyn „efektu założyciela” powodującego, że w populacjach o dużym poziomie homogenności etnicznej zaledwie kilka mutacji stanowi większość obserwowanych uszkodzeń genu BRCA1. W Polsce zjawisko to po raz pierwszy zaobserwowano w naszym Ośrodku (3), a niezależnie, jednak nieco później i na mniejszym materiale, w Gliwicach (4). Mutacje genu BRCA1w polskich rodzinach opisano również w innych pracach, jednak z doniesień tych nie wynikało, że zaledwie kilka zmian stanowi zdecydowaną większość zaburzeń konstytucyjnych występujących w Polsce (5, 6). W przeprowadzonych w Szczecinie w latach 1996-1999 badaniach 66 rodzin z silną agregacją raków piersi/jajnika wykryto 35 mutacji konstytucyjnych BRCA1, z których 5382insC, C61G i 4153delA stwierdzono odpowiednio w 18, 7 i 4 przypadkach (3). Dalsze badania przeprowadzone na reprezentatywnej dla wszystkich regionów w Polsce serii 200 rodzin, z co najmniej 3 rakami piersi/jajnika wykazały, że mutacje konstytucyjne genu BRCA1 (badane sekwencjonowaniem oraz technikami „Long PCR” i „Southern-RFLP”) są przyczyną 64% (128/200) tych agregacji, a około 90% z nich stanowi jedna z trzech mutacji 5382insC, C61G i 4153delA występujące w stosunku około 6:2:1 (7).

Istniejąca sytuacja powoduje, że u pacjentów polskiego pochodzenia testowanie w celu wykrycia nosicieli mutacji BRCA1jest niezwykle efektywne. Opracowany w naszym Ośrodku test DNA izolowanego z krwi obwodowej oparty o „multiplex PCR” wykrywa w prosty, szybki i tani sposób (400 zł wynosi w Polsce cena testu DNA łącznie z poradą specjalisty genetyka-onkologa) 90% polskich rodzin z mutacjami BRCA1związanych z wysokim ryzykiem raka piersi/jajnika (patent nr P-335917). Specyficzność testu jest praktycznie 100% (brak wyników fałszywie dodatnich i fałszywie ujemnych) zwłaszcza, jeżeli wynik testu oparty jest o analizę z dwóch niezależnych pobrań krwi. W rodzinach, z co najmniej jedną osobą z wykrytą mutacją BRCA1wykluczenie/potwierdzenie nosicielstwa mutacji można ocenić praktycznie biorąc ze 100% pewnością. W przeprowadzonych w naszym Ośrodku testach u około 500 kolejnych pacjentek z rodzin z rakiem piersi zdiagnozowanym przed 50 rokiem życia mutacje BRCA1wykryto w 6% przypadków (8). W podobnych badaniach u około 500 kolejnych pacjentek z rakiem jajnika niezależnie od wieku zdiagnozowania tego nowotworu, mutację BRCA1stwierdzono w 13% przypadków (9, 10). W koordynowanej przez nasz Ośrodek akcji Stowarzyszenia „Różowa Wstążka” promowanej przez czasopismo dla kobiet „Twój Styl” testy BRCA1wykonano u 5000 kobiet wykrywając mutacje u 4% pacjentek zdrowych, u których wśród krewnych I° lub II° stwierdzono raka piersi rozpoznanego przed 50 r.ż. lub raka jajnika niezależnie od wieku zdiagnozowania. Akcję przeprowadzono na terenie całego kraju, tak więc można przyjąć, że mimo istniejących prawdopodobnie regionalnych różnic, dla wszystkich Polek wskazaniem do testu BRCA1powinno być stwierdzenie wśród krewnych I° lub II° zarówno:

a) cech rodowodowo-klinicznych dziedzicznego raka piersi/jajnika (wg kryteriów podanych w rozdziale o tych zespołach), jak i:

b) stwierdzenie nawet jednego zachorowania na raka piersi przed 50 r.ż. lub raka jajnika w dowolnym wieku:

c) ponadto test BRCA1należy wykonywać u każdej chorej z rakiem piersi i/lub jajnika.

Inne zasady, które koniecznie należy przestrzegać przy wykonywaniu testów BRCA1:

a) pełnoletniość osoby testowanej;

b) wykonywanie analiz DNA z dwóch niezależnych pobrań krwi przez akredytowaną pracownię;

c) przeprowadzenie specjalistycznej konsultacji przez genetyka-onkologa zarówno przed jak i po analizie DNA.

Dzięki niezwykłej efektywności zarówno medycznej jak i ekonomicznej DNA w naszym Ośrodku do końca marca 2008 roku wykryliśmy 4210 nosicielek mutacji BRCA1i jest to według naszych danych, wśród ośrodków diagnozujących zaburzenia tego genu i opiekujących się tymi pacjentkami, liczba największa na świecie. Można przyjąć szacunkowo, że w Polsce żyje około 100.000 nosicielek i tyle samo nosicieli mutacji genu BRCA1.