Niezadowalające wyniki leczenia operacyjnego uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego (WKP) z zastosowaniem implantów autogennych skłoniły klinicystów do poszukiwania nowych rozwiązań terapeutycznych, mających na celu trwałą stabilizację kolana. W Klinice Chirurgii Urazowej Narządu Ruchu i Ortopedii CMPK w latach 1992-1998 spośród dostępnych sztucznych implantów więzadłowych (1) najczęściej stosowano endoprotezę Leeds-Keio. Wprowadzona w latach 70-tych, zapewniała uzyskanie stabilności stawu kolanowego, a jak przypuszczano mogła stanowić rusztowanie, po którym napełzające fibroblasty miały odtworzyć więzadło krzyżowe przednie (2, 3, 4, 5). Endoproteza była wykonana z poliestru o szerokości 11 mm i długości około 60 cm. Implant miał wytrzymałość na zerwanie 2220 N (ryc. 1).

Z cięcia Payra otwierano staw kolanowy, zwichano rzepkę i usuwano kikuty WKP. W następnym etapie przygotowywano kanały dla endoprotezy Leeds-Keio w dalszym końcu kości udowej i bliższym kości piszczelowej z równoczesnym pobraniem kołków kostnych. Wszczep Leeds-Keio przeprowadzano przez wykonane kanały kostne i blokowano dwoma kołkami kostnymi umieszczonymi wewnątrz implantu (6, 7). Obwodowe części więzadła dodatkowo mocowano do kości piszczelowej i udowej metalowymi skoblami. W przypadkach kiedy uszkodzeniu WKP towarzyszyło uszkodzenie więzadła pobocznego piszczelowego lub pobocznego strzałkowego wykonywano plastykę tych więzadeł również z zastosowaniem endoprotezy Leeds-Keio (ryc. 2, 3).

W latach 1992-1998 w Klinice Traumatologii w Otwocku dokonano 68 rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego z użyciem endoprotezy Leeds-Keio. Grupę operowaną stanowiło 28 kobiet i 40 mężczyzn, średnia wieku 31 lat (17-62). Analizę wyników leczenia oparto na grupie 44 chorych, w tym 15 kobiet i 29 mężczyzn badanych po upływie średnio 9,3 lat (4-13).

Do oceny wykorzystano skalę Lysholma, skalę IKDC oraz badanie przy pomocy aparatu KT-1000 (14, 15). Wyniki w skali Lysholma oceniano po 5 i 13 latach, zaś w skali IKDC i aparatem KT-1000 wyniki oceniano po 13 latach.

Wg skali Lysholma po 5-letnim okresie obserwacji 87,5% stanowiły wyniki bardzo dobre i dobre. Następne badanie po upływie 13 lat wykazało zaledwie 40,5% odsetek wyników bardzo dobrych i dobrych (ryc. 4).

Ocena wg skali IKDC po 13 latach od rekonstrukcji WKP wskazuje na duży odsetek wyników dostatecznych i złych (45,4%), brak wyników bardzo dobrych i tylko 54% odsetek wyników dobrych (tab. 1).

W badaniu aparatem KT-1000 po 13 latach od momentu operacji, przeważająca część chorych (73%) miała przemieszczenie plateau piszczeli względem kości udowej, świadczące o znacznej niestabilności stawu kolanowego wynoszącej od 3-5 mm i 6-10 mm (tab. 2).

W badanym materiale wystąpiły powikłania w postaci wysuwania się skobli mocujących implant do kości udowej i piszczelowej, co w następstwie doprowadzało do utraty stabilności wszczepów (w 23 przypadkach). Kolejnymi powikłaniami były rozciąganie się lub całkowite przerwanie ciągłości endoprotezy – wykazano podczas leczenia operacyjnego (ryc. 5, 6).

Opisane wyniki leczenia niestabilności stawów kolanowych z zastosowaniem implantu więzadła krzyżowego przedniego wykonanego z poliestru wskazują na dobrą lecz krótkotrwałą stabilizację stawu kolanowego. Znaczne pogorszenie się stabilności kolan po 13 latach obserwacji może wskazywać na złe przyrastanie się wszczepu do ścian kanałów kostnych lub na zmniejszanie się w czasie wytrzymałości mechanicznej implantu i tym samym przerwanie jego ciągłości. Potwierdzają to także A. W. Murray, M. F. Macnicol, opisując znaczne pogorszenie się wyników po implantacji tego samego materiału w podobnym okresie obserwacji (8, 11, 12). Inni autorzy wskazują na możliwość przerastania implantu napełzającymi fibrobalstami i tworzeniu tkanki łącznej włóknistej w obrębie sztucznego implantu odtwarzającej strukturę naturalnego więzadła (2, 3, 4, 5). A. Sugihara i wsp. opisują przerastanie włókien endoprotezy Leeds-Keio II przez fibroblasty i włókna kolagenowe oraz naczynia krwionośne, przy czym nie wykazano obecności markerów zapalenia w badanym materiale więzadła (3). Wg innych nigdy nie zaobserwowano „odtworzenia” więzadła krzyżowego przedniego przez napełzanie fibroblastów na „rusztowanie poliestrowe” endoprotezy Leeds-Keio (9, 10). Aktualnie powstała nowa generacja syntetycznych przeszczepów więzadłowych. Zaletą ich jest znacznie zwiększona wytrzymałość mechaniczna oraz możliwość fiksacji śródkostnej śrubami interferencyjnymi (ryc. 7) (13, 14).

Wskazania do rekonstrukcji WKP z zastosowaniem endoprotezy Leeds-Keio można by ograniczyć do chorych, u których rekonstrukcja z użyciem przeszczepów autogennych jest trudna lub niemożliwa z powodu wcześniejszego ich wykorzystania lub u chorych w zaawansowanym wieku. Endoproteza Leeds-Keio, podobnie jak inne sztuczne więzadła, np. Gore-Tex mogą być stosowane również w rekonstrukcji więzadła rzepki, ścięgna Achillesa, stawu obojczykowo-barkowego, mięśnia czworogłowego uda (15, 16, 17,18).

1. Wczesne wyniki (do 5 lat od operacji) po rekonstrukcji WKP z użyciem endoprotezy Leeds-Keio, wykazały dobrą lub bardzo dobrą stabilność stawu kolanowego i tym samym potwierdzały założenia metody.

2. W miarę dalszej obserwacji (13 lat od operacji), wyniki znacząco pogarszały się, w około połowie analizowanych przypadków stawy kolanowe stawały się niestabilne, wymagające dalszego leczenia.