Niniejszy, specjalny numer Postępów Nauk Medycznych wydany z okazji 100. Rocznicy powstania Polskiego Towarzystwa Gastrologicznego zawiera wyłącznie artykuły z zakresu hepatologii. Spośród 15 prezentowanych prac, tylko 4 dotyczą chorób wątroby o etiologii wirusowej, co dowodzi, że ważny dział chorób układu pokarmowego, jakim jest hepatologia nie ogranicza się do wirusowych zapaleń wątroby.

W artykule „na zaproszenie”, profesor Krzysztof Krawczyński, który pracował w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie, a obecnie zajmuje prestiżowe stanowisko w Centers for Disease Control w USA, przedstawia aktualny stan wiedzy na temat wirusa hepatitis E oraz epidemiologii i patogenezy zakażeń tym wirusem. Przy tej okazji przypomnieć należy, że pierwszy na świecie opis przypadku ostrej choroby wątroby, która z obecnej perspektywy mogła być zapaleniem wątroby E ukazał się w latach 20. ubiegłego wieku w polskim czasopiśmie lekarskim.

Bożena Walewska-Zielecka z Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie w oryginalnej pracy z tematyki zakażeń wirusami hepatotropowymi prezentuje wyniki własnych badań nad wykrywaniem antygenów HCV w tkance wątrobowej technikami immunomorfologicznymi. Metody te mogą być przydatne w diagnostyce zakażeń HCV obok testów molekularnych i serologicznych.

W pracy z ośrodka lubelskiego, H. Cichoż-Lach i współpracownicy przedstawili retrospektywną analizę własnego materiału chorych z ogniskowymi zmianami w wątrobie. U większości spośród 1000 chorych ustalenie natury zmiany ogniskowej możliwe było na podstawie badań obrazowych. Tylko w niewielkiej części przypadków konieczne były inwazyjne metody diagnostyczne. W drugiej pracy oryginalnej z tego ośrodka przedstawiono wyniki badań stanu odżywienia i jakości życia u chorych z alkoholową marskością wątroby. Praca ta zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ porusza zagadnienia psychospołeczne związane z alkoholową chorobą wątroby, na które gastroenterolodzy w naszym kraju rzadziej zwracają uwagę.

Uzupełnieniem problematyki żywieniowej w hepatologii prezentowanej w niniejszym zeszycie jest artykuł przeglądowy B. Grygiel-Górniak i M. Grzymisławskiego z wiodącego w kraju w tej dziedzinie ośrodka poznańskiego, na temat powikłań hepatologicznych u osób żywionych dojelitowo lub parenteralnie.

Praca oryginalna z Kliniki Gastroenterologii i Hepatologii Collegium Medicum UJ na temat roli czynnika transformującego β1w progresji włóknienia u chorych z przewlekłym zapaleniem wątroby na tle zakażenia HBV, HCV i z niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniem wątroby oraz przeglądowe opracowanie B. Kasztelan-Szczerbińskiej z zespołem z ośrodka lubelskiego na temat roli komórek gwiaździstych w tych procesach przybliżają czytelnikowi problematykę włóknienia wątroby, które wydaje się być kluczową zmianą morfologiczną odpowiadającą za rozwój marskości i jej powikłań.

W kolejnej pracy z ośrodka krakowskiego, autorzy przedstawiają aktualny stan wiedzy na temat stłuszczenia wątroby w zapaleniach spowodowanych zakażeniem HCV. Między innymi zwracają uwagę na różnice patogenetyczne zaburzeń gospodarki lipidowej w zależności od genotypu wirusa.

Rola wątroby w ogólnoustrojowych zaburzeniach metabolicznych omawiana jest w pracy przeglądowej A. Zwolak i współpracowników. Czytelnik ma okazję do zapoznania się z aktualnym stanem wiedzy na temat patogenezy insulinooporności i mechanizmów prowadzących do stłuszczeniowej choroby wątroby.

Pozostając przy tematyce stłuszczeniowej choroby wątroby należy zwrócić uwagę na praktyczne aspekty publikacji T. Macha na temat leczenia hiperlipidemii. W polskim środowisku lekarskim panuje powszechne przekonanie o niebezpieczeństwie leczenia statynami osób z hiperlipidemią i podwyższoną aktywnością transaminaz wynikającą ze stłuszczenia wątroby. Autor, w oparciu o bogate piśmiennictwo wykazuje brak takiego zagrożenia.

Z Kliniki Gastroenterologii, Hepatologii i Immunologii, Instytutu Pomnika Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie pochodzą dwie prace. W pierwszej, I. Jankowska ze współpracownikami przedstawia rozpoznawanie i leczenie zatruć muchomorem sromotnikowym. W świetle częstych zatruć grzybami w naszym kraju praca ta ma szczególne znaczenie dydaktyczne. Natomiast A. Bakuła i P. Socha przedstawiają aktualny stan wiedzy na temat uszkodzenia wątroby w zespole niedoboru α1 antytrypsyny i dołączają analizę największego w kraju własnego materiału chorych z tą patologią.

Nowoczesną klasyfikację zespołów przeładowania ustroju żelazem przedstawiają I. Raszeja-Wyszomirska i P. Milkiewicz ze Szczecina. Autorzy opisują mutacje genów mogących odpowiadać za przeładowanie ustroju żelazem i warunki usposabiające do manifestacji klinicznej oraz rolę hepcydyny w tych procesach.

Praca zespołu z Kliniki Gastroenterologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego we współpracy z ośrodkiem brytyjskim przybliża czytelnikom rzadziej poruszaną, ale o dużym znaczeniu praktycznym, tematykę zaburzeń krzepnięcia w przewlekłych chorobach wątroby.

Szczególnej uwadze polecam opracowanie M. Krawczyka i U. Ołdakowskiej na temat raka wątrobowo-komórkowego. Światowe dane epidemiologiczne wskazują, że w nadchodzących latach rak wątroby będzie jednym z najczęstszych nowotworów. Przedstawione przez autorów zasady nowoczesnego leczenia raka wątroby powinny być bardzo przydatne wszystkim czytelnikom.

Prof. dr hab. med. Andrzej Habior