Oddawany do rąk Czytelników nowy numer „Postępów Nauk Medycznych” poświęcony jest omówieniu wybranych problemów dotyczących epidemiologii, patogenezy i leczenia nadciśnienia tętniczego.

Doc. T. Zdrojewski w swoim artykule przedstawił wyniki szeroko zakrojonych badań epidemiologicznych prowadzonych w ostatniej dekadzie w Polsce. Ukazały one społeczny wymiar choroby – niepokojący jest fakt, że jedynie dwie trzecie chorych na nadciśnienie tętnicze posiadało świadomość choroby i co ósmy był skutecznie leczony. Odzwierciedla to rozdźwięk między możliwościami współczesnej terapii a efektami leczenia nadciśnienia tętniczego w wymiarze populacyjnym. Ważny jest także fakt, że u 30% Polaków stwierdzono ciśnienie wysokie prawidłowe (stan przednadciśnieniowy, prehypertension). Warto w tym miejscu podkreślić znaczenie prowadzonych badań epidemiologicznych, gdyż mogą one odegrać ważną rolę w kształtowaniu kierunków polityki zdrowotnej w naszym kraju.

Prof. F. Kokot i doc. L. Hyla-Klekot szeroko omawiają nowopoznane mechanizmy nerkowej regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej i ciśnienia krwi. Podkreślają znaczenie funkcjonalnego powiązania nerki z innymi narządami. Zaakceptowano znaczenie szeroko rozumianej nefrologii w rozwoju medycyny.

Dynamiczny rozwój technik biologii molekularnej, umożliwił duży postęp w badaniach zmierzających do wyjaśnienia genetycznego podłoża nadciśnienia tętniczego. Warto tu odnotować badania nad farmakogenetyką, która może umożliwić dobór właściwego leku hipotensyjnego na podstawie „profilu genetycznego”. Prof. A. Ciechanowicz i prof. S. Czekalski szeroko omówili dokonania w zakresie badań nad genetycznym uwarunkowaniem nadciśnienia tętniczego.

Duże zainteresowanie budzi zależność między małą masą urodzeniową ciała a rozwojem nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, otyłości i cukrzycy typu 2 w późniejszym okresie życia. Zaprogramowanie nadciśnienia tętniczego w okresie życia płodowego rzuca nowe światło na patogenezę nadciśnienia tętniczego.

Dr G. Piecha i prof. A. Więcek omówili wyniki badań doświadczalnych i klinicznych poświęconych temu zagadnieniu – podkreślono m.in. znaczenie wpływu niekorzystnych czynników środowiskowych na rozwój płodu. Zdaniem autorów konieczne jest zwrócenie większej uwagi na czynniki, które mogą potencjalnie powstawać w okresie życia płodowego – może to odegrać ważną rolę w prewencji nadciśnienia tętniczego.

Artykuł prof. T. Guzika dotyczy udziału układu odpornościowego w złożonej patogenezie nadciśnienia tętniczego. Autor analizuje w oparciu o własne badania i prace innych autorów mechanizmy aktywacji układu odpornościowego w nadciśnieniu tętniczym. Jest to nowe spojrzenie na patomechanizm nadciśnienia tętniczego. Autor rozważa możliwość wykorzystania pogłębionej między patogennym znaczeniem układu odpornościowego w terapii nadciśnienia tętniczego.

Wiele obserwacji klinicznych wskazuje na znaczący udział kwasu moczowego w patogenezie nadciśnienia tętniczego. Co ciekawe, donoszono, o hipotensyjnym działaniu allopurinolu u chorych z nadciśnieniem tętniczym. Doc. A. Posadzy-Małaczyńska i prof. A. Tykarski omówili właściwości biologiczne kwasu moczowego i złożony charakter zależności między kwasem moczowym a nadciśnieniem tętniczym, chorobami nerek i chorobami układu sercowo-naczyniowego, poruszając też interesujący problem działania neuroprotekcyjnego kwasu moczowego.

Na przestrzeni ostatnich dekad dokonuje się stały postęp w zakresie metod pomiaru ciśnienia krwi. Ugruntowaną pozycję ma całodobowy pomiar ciśnienia krwi, podkreśla się też przydatność dokonywania pomiarów ciśnienia krwi w warunkach domowych. Metody te w znaczący sposób przyczyniły się do optymalizacji terapii hipotensyjnej. Ostatnio, rosnące znaczenie przypisuje się pomiarowi ciśnienia centralnego w aorcie, a co wiąże się z faktem, że pomiar ciśnienia krwi na tętnicy ramieniowej nie odzwierciedla ciśnienia panującego w aorcie. Dane z piśmiennictwa wskazują, że oznaczanie ciśnienia centralnego w aorcie odznacza się większą zdolnością przewidywania zdarzeń sercowo-naczyniowych w porównaniu z oznaczeniem ciśnienia krwi obwodowego.

Doc. P. Jankowski i prof. K. Kawecka-Jaszcz omawiają w swoim artykule różne aspekty pomiaru ciśnienia centralnego w aorcie. Dotyczy to stosowania nieinwazyjnych metod pomiaru ciśnienia centralnego, ich dokładność, zastosowania w badaniach klinicznych. Autorzy dostrzegają konieczność dalszych badań, które pozwolą bliżej określić dokładność i moc prognostyczną tej metody.

Wiele uwagi poświęca się nowemu, selektywnemu inhibitorowi reniny – aliskirenowi. Wynika to z faktu, że związek ten wybiórczo hamuje aktywność reniny – początkowego ogniwa układu renina – angiotensyna. Aliskiren jest pierwszym przedstawicielem tej grupy leków wprowadzonym do użycia klinicznego. Prof. J. Głuszek omawia walory farmakologiczne leku, jego skuteczność hipotensyjną, dobrą tolerancję.

Wyrażony jest pogląd, że nadciśnienie tętnicze jest najważniejszym czynnikiem ryzyka migotania przedsionków w skali populacyjnej. Istotnie zwiększa ryzyko chorobowości i umieralności z przyczyn sercowo-naczyniowych i zwiększa ryzyko udaru o etiologii zatorowej. Dr Emilia Świetlik i prof. P. Pruszczyk poruszyli ważne z punktu widzenia klinicznego zasady postępowania u chorych z nadciśnieniem tętniczym współistniejącym z migotaniem przedsionków. Omówiono też przydatność leków blokujących układ renina – angiotensyna w prewencji występowania migotania przedsionków.

Prowadzone w ostatnich latach badania kliniczne dostarczyły dowodów, że zaburzona struktura snu może odgrywać rolę w rozwoju nadciśnienia tętniczego. Szczególnie dużo uwagi poświęca się zespołowi bezdechu podczas snu, który często współistnieje z nadciśnieniem tętniczym – jest to problem o dużym znaczeniu klinicznym. O tym zespole należy pamiętać u chorych z nadciśnieniem opornym na leczenie hipotensyjne, jak również u chorych, u których w całodobowym pomiarze nie stwierdza się spadku ciśnienia krwi w okresie nocy. Dr J. Wolf i prof. K. Narkiewicz omówili złożony patomechanizm nadciśnienia tętniczego występującego u chorych z bezdechem podczas snu. Zwrócono uwagę na ważne z praktycznego punktu widzenia aspekty nowoczesnej diagnostyki i zasady postępowania terapeutycznego.

W artykule zamykającym cykl prezentowanych prac Autorzy opisali długą drogę rozwoju i stałego doskonalenia metod diagnostycznych – biochemicznych i wizualizacyjnych guza chromochłonnego (pheochromocytoma). Podkreślono doniosłe znaczenie badań genetycznych. Przytoczone fakty pozwalają uświadomić, jak osiągnięcia nauk podstawowych torowały drogę do postępu wiedzy klinicznej.