Oddawany do rąk czytelników numer „Postępów Nauk Medycznych” poświęcony jest odrębnościom diagnostycznym i terapeutycznym wybranych, często spotykanych w praktyce lekarza rodzinnego chorób internistycznych u osób w wieku podeszłym.

W prezentowanym zeszycie materiały zostały przygotowane przez pracowników Kliniki Medycyny Rodzinnej, Chorób Wewnętrznych i Chorób Metabolicznych Kości dla uczczenia 40-lecia CMKP. Klinika oprócz kształcenia podstawowego w zakresie interny dla lekarzy rodzinnych, od 5 lat prowadzi program ustawicznego podnoszenia kwalifikacji zawodowych lekarzy rodzinnych oraz lekarzy praktykujących w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, pragnących doskonalić swoją wiedzę medyczną.

Omówiono zmianę funkcji tarczycy w miarę starzenia się organizmu, zwrócono uwagę, że zaburzenia czynności gruczołu tarczowego są częstsze w starszych populacjach niż u osób młodych i są trudne do zdiagnozowania, gdyż mogą przebiegać bezobjawowo lub z dyskretnymi objawami klinicznymi. Podkreślono, że zarówno niedoczynność, jak i nadczynność tarczycy zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i zaburzeń funkcji poznawczych. Natomiast tylko nadczynność tarczycy (nawet subkliniczna) jest predyktorem zwiększonej umieralności, podczas gdy u osób w wieku podeszłym z wyższymi stężeniami TSH stwierdzono zmniejszenie umieralności. Zwrócono uwagę, że nadal otwartym zagadnieniem pozostaje kwestia wykonywania badań przesiewowych w kierunku zaburzeń czynności tarczycy oraz leczenie subklinicznej niedoczynności tarczycy u osób w wieku podeszłym.

Poruszono ważny problem cukrzycy u ludzi w wieku podeszłym. Zwrócono uwagę, że wśród osób w starszym wieku cukrzyca często pozostaje nierozpoznana z uwagi na nietypowe objawy. Omówiono zasady leczenia cukrzycy podkreślając większe narażenie na działania niepożądane leków i hipoglikemię w porównaniu do osób młodych. Podkreślono, że u pacjentów w starszym wieku unikanie hipoglikemii oraz osiągnięcie dobrej jakości życia jest ważniejsze niż agresywna kontrola glikemii.

Zwrócono uwagę na bardzo ważny problem nadciśnienia tętniczego krwi, którego częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem, co jest m.in. konsekwencją procesów zachodzących w naczyniach tętniczych, głównie wzrastającej sztywności naczyń. Omówiono szczególną postacią nadciśnienia występującą zwłaszcza u osób starszych, to jest izolowane nadciśnienie skurczowe, z którym wiąże się zwiększone ryzyko zgonów wywołanych chorobą wieńcową czy udarem mózgu. Podkreślono, że leczenie nadciśnienia tętniczego u osób w wieku podeszłym może przynosić pacjentom korzyści, ale musi być prowadzone z zachowaniem zasad takich jak indywidualizacja terapii i ostrożne obniżanie wartości ciśnienia tętniczego.

W artykule „Stabilna choroba wieńcowa w wieku podeszłym” zwrócono uwagę, że starzenie się populacji wiąże się z występowaniem licznej grupy pacjentów z chorobą wieńcową. Biorąc pod uwagę obecny stan wiedzy medycznej, konieczne jest zastosowanie optymalnego farmakologicznego i najwłaściwszej metody leczenia rewaskularyzacyjnego (przezskórnej angioplastyki – PCI lub pomostowania aortalno-wieńcowego – CABG). Podkreślono, ze starość cechuje wiele różnic zarówno pod względem oceny klinicznej, diagnostyki i leczenia. Jednak metody leczenia ustalone w oparciu o wytyczne towarzystw kardiologicznych w większości nie różnią się od tych, które są stosowane u pacjentów młodszych.

Poruszono także problem bólów stawów u osób w wieku podeszłym. Omówiono ich główne przyczyny: choroba zwyrodnieniowa, zapalne choroby tkanki łącznej, zespoły paranowotworowe i reumatyzm tkanek miękkich. Podkreślono, że reumatoidalne zapalenie stawów oraz dna moczanowa rozpoczynające się powyżej 60. r.ż. różnią się manifestacją kliniczną i przebiegiem od ich postaci występujących u osób młodszych. Zwrócono uwagę, że zespoły bólowe z grupy reumatyzmu tkanek miękkich są jedną z głównych przyczyn bólu pochodzącego z układu ruchu u osób w starszym wieku. Niemniej jednak wielu lekarzy nie docenia ich udziału. Są często leczone niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi. Lepsze i bezpieczniejsze efekty w leczeniu lokalnego bólu dają miejscowe wstrzyknięcia glikokortykoidów.

W artykule „Osteoporoza – diagnostyka i terapia” omówiono aktualny stan wiedzy dotyczący zasad diagnostyki i terapii osteoporozy. Zwrócono uwagę, że szybki wzrost populacji ludzi starych oznacza, że postępowanie, którego celem jest zmniejszenie zagrożenia złamaniem osteoporotycznym powinno być priorytetem. Obejmuje ono ograniczenie wpływu czynników ryzyka złamań, w tym zapobieganie upadkom oraz poprawę wytrzymałości kości z wykorzystaniem terapii farmakologicznej. U osób starszych oprócz doboru leku z uwzględnieniem działania pozakostnego, przeciwwskazań, drogi podania, należy dołożyć wszelkich starań, aby zmotywować pacjenta do przestrzegania zasad terapii obowiązujących w chorobach przewlekłych.

W artykule „Zaparcia w wieku podeszłym” podkreślono, że sam proces starzenia się, chociaż niesie z sobą zmiany fizjologiczne w jelitach, nie jest istotną przyczyną zwiększonej częstości zaparcia w wieku podeszłym, ważniejsze znaczenie mają czynniki predysponujące do zaparcia częstsze u osób starych, współistniejące choroby i stosowane leki. Omówiono diagnostykę zaparć i defekacji oraz zasady leczenia. Przedstawiono również powikłania, jakie może wywoływać zaparcie u osób starych, z których zaleganie kału w odbytnicy i/lub okrężnicy wymaga ograniczenia błonnika w diecie i zastosowania leku przeczyszczającego.

Omówiono także problem przewlekłej obturacyjnej choroby płuc w wieku podeszłym Zwrócono uwagę, na większą częstość występowania POChP u osób po 65. r.ż. w stosunku do wieku 40 lat, niespecyficzne objawy i zbyt późne rozpoznanie choroby. Podkreślono, że u osób starszych z zaawansowanym POChP częściej występują zaostrzenia, a ryzyko wystąpienia ostrej niewydolności oddechowej wzrasta. Są oni również narażeni na zwiększone ryzyko działań niepożądanych leków stosowanych w POChP oraz prawdopodobieństwo wystąpienia interakcji lekowych z lekami stosowanymi z powodu innych współistniejących chorób.

W pracy „Obturacyjny bezdech senny (OBS)” przedstawiono dane dotyczące epidemiologii, patofizjologii, zapadalności, śmiertelności, manifestacji i istoty klinicznej oraz leczenia obturacyjnego bezdechu sennego ze szczególnym uwzględnieniem osób w podeszłym wieku. Skupiono się na problemach klinicznych związanych z OBS, takich jak nadciśnienie, choroba wieńcowa, niewydolność serca, arytmie, cukrzyca z położeniem nacisku na różnice w wieku średnim i podeszłym

W artykule „Przestrzeganie zasad leczenia chorób przewlekłych” omówiono przyczyny niestosowania się osób starszych do wskazań i zaleceń lekarza przez długi okres czasu, w celu minimalizacji skutków choroby. Podkreślono, że nieprzestrzeganie zasad terapii długoterminowej powoduje obniżenie efektywności leczenia, co prowadzi w konsekwencji do większej liczby powikłań nieleczonej choroby, zwiększa śmiertelność i obciąża ochronę zdrowia m.in. poprzez zwiększenie kosztów leczenia. Konsekwencje niewłaściwego przestrzegania zasad długoterminowej terapii zależą od leku, charakteru choroby i stopnia jej zaawansowania.

Jako kontynuację cyklu artykułów dotyczących autyzmu w aktualnym numerze przedstawiono dane dotyczące rozpowszechnienia autyzmu i zaburzenia Aspergera, hipotezę o rzeczywistym wzroście zachorowalności. Wyjaśniono główne nieporozumienia związane z przekonaniem o większym rozpowszechnieniu autyzmu.