» Wiedza młodych kobiet na temat czynników ryzyka i profilaktyki raka piersi

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem u kobiet i zarazem najgroźniejszym z nowotworów ze względu na diagnozowanie w zaawansowanym stadium oraz wysoki stopień umieralności kobiet na całym świecie. W Polsce, co roku 12 tysięcy Polek zaczyna chorować na raka piersi, czyli codziennie 30 Polek dowiaduje się, że ma raka. Ich leczenie jest uzależnione od stopnia złośliwości oraz zaawansowania raka.

W Polsce na raka piersi co roku umiera ok. 5000 chorych kobiet. Największy współczynnik zachorowalności jest wśród kobiet mieszkających w dużych aglomeracjach miejskich, gdzie występuje kumulacja szkodliwych czynników. Im bardziej na wschód Polski i we wsiach, wskaźnik zachorowalności na raka piersi jest o wiele niższy niż w pozostałych częściach Polski. Badania epidemiologiczne potwierdzają, że wskaźnik zachorowalności nie tylko na nowotwór piersi, ale także na inne nowotwory, z biegiem czasu będzie rosnąć¹.Na zachorowalność na raka nie tylko piersi, ale także pozostałych jego odmian, ma także wpływ regionświata, w którym mieszkamy, ma to związek z naszą dietą, środowiskiem przyrodniczym i zachowaniami społecznymi. Przeprowadzono badania porównujące stopień zachorowania kobiet mieszkających w Japonii a kobiet mieszkających np. w StanaZjednoczonych. Badania pokazują, że Japonki dużo rzadziej zapadają na raka sutka niż kobiety ze Stanów Zjednoczonych bądź Europy. Zmienia się to w momencie, gdy kobieta z Japonii zdecyduje się zamieszkać np. w Stanach Zjednoczonych. W tym momencie w związku ze zmianą środowiska, diety i sposobu życia staje się bardziej podatna na ten typ raka niż kobieta mieszkająca już w Stanach Zjednoczonych.

Celem pracy jest ocena wiedzy młodych kobiet na temat znajomości czynników ryzyka i metod profilaktycznych raka piersi.

Do potrzeb napisania pracy wykorzystano kwestionariusz ankiety opracowany na bazie literatury związanej z tematem nowotworów, raka sutka oraz materiałów związanych z profilaktyką.

Materiał badawczy stanowiły kobiety z przedziału wiekowego: 23, 24-30 oraz 41 lat. W badaniu brało udział 30 kobiet mieszkających w mieście i na wsi.

Z udzielonych odpowiedzi wynika, że większość kobiet mieszka w mieście. W obecnych czasach ma to duże znaczenie na stopień zachorowalności. Wiąże się to z większym zanieczyszczeniem środowiska miejskiego, brakiem kontaktu z przyrodą. Życie w mieście różni się także pod względem ilości rodzonych dzieci, co też jest ważne w profilaktyce. Kobiety na wsi znaczenie wcześniej zaczynają macierzyństwo i mają większą liczbę posiadanych dzieci. Życie w mieście to nie tylko hałas, spaliny samochodów i wiele innych trujących substancji, to także życie w większym stresie i presji (wyk. 1).

Kobiety, które były badane ankietowo, należały do kobiet młodych, tylko jedna z nich była stosunkowo starsza. Najwięcej kobiet było w wieku 25 lat, a następnie 24 (wyk. 2). Te kobiety zostały wybrane z takiego przedziału wiekowego ze względu na to, iż mogą już teraz zacząć działania profilaktyczne w kierunku raka piersi. Teoretycznie do tej grupy kobiet powinno być kierowane jak najwięcej informacji na temat profilaktyki raka piersi. Przede wszystkim powinny być już na pierwszej wizycie u ginekologa, który profilaktycznie powinien przebadać piersi pacjentki i pokazać jej, jak powinna prawidłowo wykonać samobadanie piersi.

Wiek, w którym kobieta miała pierwszy okres, jest ważny nie tylko ze względów prawidłowego rozwoju fizycznego, ale również, jak pokazały badania, ma wpływ na ryzyko zachorowania. Im kobieta wcześniej zaczęła miesiączkować, tym dłużej jest narażona na niekorzystne działanie estrogenu. Im więcej cykli miesiączkowych kobieta przejdzie w swoim życiu, tym większe istnieje ryzyko zachorowania na raka piersi w wieku menopauzalnym. Z przebadanych kobiet żadna nie miesiączkowała wcześniej niż przed 12 rokiem życia. Największy procent badanych kobiet zaczęło miesiączkować w przedziale wiekowym od 12 do 14 lat (wyk. 3). Jest to prawidłowy czas, kiedy dziewczyna powinna zacząć miesiączkować. Wiadomo, że dziewczyny w obecnych czasach zaczynają dużo wcześniej dojrzewać, jednak ze względów związanych z rakiem piersi im później, tym lepiej. 16% kobiet badanych zaczęła późno miesiączkować, bo po 15 roku życia. Przez ten fakt są w mniejszym stopniu narażone na dłuższe działanie estrogenu, głównego czynnika wywołującego raka piersi.

Pytanie czwarte dotyczyło wieku, w którym kobieta po raz pierwszy rodziła. Jeszcze parę lat temu, wiek pierwszego porodu był dużo niższy, bo ok. 21 lat. Obecnie kobiety decydują się na dziecko znacznie później. Jest to zwiane ze zmianą stylu życia, z wykonywaną pracą czy rodzajem środowiska, w którym żyją. Jeśli chodzi o badane kobiety, to dużo z nich jeszcze nie rodziła dzieci, mimo że są już w wieku, który zaliczany jest do najlepszego momentu w życiu kobiety do rodzenia dzieci (wyk. 4). Z kobiet, które rodziły, to największa liczba odnosi się do 21 lat, zaraz po niej jest wskaźnik kobiet rodzących w wieku 22 czy 23 lat. Wynika z tego, że kobiety, które jeszcze nie rodziły będą mieć dziecko już w późniejszym wieku. Jeślibyśmy przeprowadzili tego typu badania za parę lat, to wskaźnik porodu w wieku późniejszym byłby o wiele większy.

Piąte pytanie dotyczyło kobiet, które rodziły dzieci i miały możliwość karmienia piersią. Karmienie dziecka piersią jest uwarunkowane fizycznie. Piersi kobiety wykształciły się właśnie w tym celu. Zaburzenie tego procesu poprzez wiele czynników może prowadzić do raka piersi. Lekarze jak najbardziej zalecają karmienie piersią i to jak najdłużej. Jest to korzystne dla kobiety, a w szczególności dla dziecka. Im kobieta dłużej odwleka posiadanie dziecka, oraz wiążące się z tym karmienie piersią, tym bardziej wzrasta u niej zagrożenie rakiem piersi. Wśród kobiet ankietowanych była duża liczba kobiet, które nie rodziły dzieci, czyli jeszcze niekarmiących. 16% kobiet karmiło swoje dzieci i mam nadzieję, że będzie karmić przyszłe (wyk. 5). Odznaczył się niewielki procent kobiet, które rodziły dzieci, ale nie karmiły ich z jakichś im znanych przyczyn.

Większa część nie stosuje antykoncepcji. Na rynku istnieje wiele sposobów antykoncepcji, która nie wiąże się z wizytą u lekarza. Duża liczba kobiet, która zadeklarowała, że nie stosuje doustnej antykoncepcji, nie świadczy o tym, że nie stosuje żadnej innej (wyk. 6). W stosowaniu antykoncepcji może odstraszać fakt, że pigułki przypisuje lekarz i żeby je otrzymać trzeba się do niego wybrać i poddać badaniu. Ze względu na brak czasu, może i w jakimś stopniu lęku, wiele kobiet stosuje antykoncepcję, którą w łatwy sposób można otrzymać. Na tego typu rozwiązania decydują się kobiety regularnie współżyjące i mające za sobą ciążę.

Jak widać na wykresie, kobiety nie przywiązują wagi do samobadania piersi. Każda z kobiet, która ukończyła 18 lat i miesiączkuje, powinna co miesiąc badać sobie piersi. Z badanych kobiet żadna nie zadeklarowała, że co miesiąc sprawdza ich stan (wyk. 7). Nie świadczy to najlepiej. Może to wynika z faktu, że jednak mało się mówi o konieczności regularnego badania albo z nieumiejętności wykonania badania, czy może ze wstydu albo skrępowania. Duża jest liczba kobiet, która nie przygląda się swoim piersiom, może nawet nie wiedzą do końca, jak w czasie cyklu miesięcznego zmienia się ich pierś. Duży odsetek zachorowalności wiąże się z późnym wykryciem guza. Czasami wykonywane badanie to jest jednak za mało. Kobiety żyjące w XXI wieku uświadomione i walczące o swoje prawa jednak za mało walczą o swoje zdrowie.

Przy niskim wskaźniku samobadania piersi przez kobiety jeszcze gorzej wygląda wskaźnik wizyt profilaktycznych u lekarza i przeprowadzenie przez niego badań piersi. Tylko 23% kobiet było w ostatnim roku na badaniu piersi u specjalisty (wyk. 8). W połączeniu z brakiem wykonywanych przez nie samobadań piersi ryzyko późnego wykrycia guza jest wysokie. Kobiety powinny mieć tę świadomość, że dla ich własnego dobra powinny znaleźć chwilę czasu na wizytę kontrolną. To nie jest nic strasznego, a może niektórym z nich uratować życie. W ich młodym wieku jest to najbardziej skuteczna metoda wykrywania zmian w piersiach.

Bardzo niewiele kobiet uczestniczyło w zajęciach, które organizowane były w celu nauki podstawowych zasad samobadania piersi (wyk. 9). Może to wynikać z tego, że niewiele takich zajęć jest przeprowadzanych, a jeśli już to nie są odpowiednio reklamowane. W badaniach piersi nie chodzi o samo dotykanie, trzeba umieć odróżnić prawidłową zmianę zachodzącą w naszej piersi w czasie cyklu i przede wszystkim najważniejsza jest znajomość budowy swoich piersi.

Procent kobiet, które brały udział w jakichkolwiek badaniach profilaktycznych w kierunku raka piersi jest bardzo niewielki. Na 30 osobową grupę badanych tylko jedna z nich poddała się tego typu badaniom (wyk. 10).

Z powyższego wykresu wynika, że największy czynnik ryzyka to brak dzieci, ale jest to związane z wiekiem ankietowanych. W dzisiejszych czasach kobiety rodzą znacznie później i jak już wcześniej wspomniałam, im później, tym gorzej, zwłaszcza po 30 roku życia. Na drugim miejscu procentowo są badane, które nie widzą u siebie żadnego ryzyka. Na trzecim miejscu znalazł się czynnik, jakim jest występowanie innych nowotworów w rodzinie. Tyle samo kobiet zaznaczyło palenie papierosów oraz siedzący tryb życia jako czynniki u nich występujące (wyk. 11). O szkodliwości palenia mówi się dużo, ale mimo tego, palaczy jest dużo, ponieważ, jak z każdym nałogiem i z paleniem, ciężko jest go rzucić. Jeśli chodzi o siedzący tryb życia, to nie jest to tylko czynnik ryzyka dla raka piersi, ale powiązany jest z innymi chorobami współczesnymi. Ludzie przyzwyczaili się do wygody, braku ruchu, który jest tak ważny dla naszego zdrowia, odporności i dobrego samopoczucia. Z brakiem ruchu wiąże się nadwaga i otyłość. Tutaj ten czynnik zaznaczyła jedna osoba, ale badając większą grupę osób i uściślając pytanie do podania wagi liczba by wzrosła. Na kolejnym miejscu 0,90% kobiet zaznaczyło przypadki raka piersi w rodzinie. Następne czynniki już rzadziej zaznaczane to picie alkoholu, dieta uboga w warzywa i owoce, a bogata w tłuszcze zwierzęce.

Niewiele kobiet wypowiedziało się za tym, że nie ma potrzeby mówić ani uczyć o sposobach zapobiegania i walki z rakiem piersi. Takie podejście może brać się z nieznajomości tematu. Może te kobiety nie miały do czynienia z chorymi na raka piersi. Duży procent kobiet uważa, że jest potrzeba i konieczność mówienia o raku, o jego objawach, sposobach wczesnego wykrywania i sposobów leczenia (wyk. 12). Wiadomo, że jak zna się przeciwnika, jego mocne i słabe punkty, to łatwiej jest go pokonać. Najczęściej niewiedza wzbudza w nas większy lęk i obawy. Gdy poznamy, czym tak naprawdę jest rak, będzie nam łatwiej przejść przez proces leczenia. Powinno się tworzyć jak najwięcej możliwości, aby kobiety zainteresowane mogły poznać swojego przeciwnika. Powinno być znacznie więcej programów, szkoleń i zajęć z tematyki zapobiegania, czynników ryzyka oraz najbardziej skutecznych sposobach wczesnego wykrywania i leczenia raka piersi.

W tym pytaniu ankietowane miały zaznaczyć te materiały z kampanii społecznej o zapobieganiu i ochronie zdrowia, jakie do nich najczęściej docierały. Z wykresu widać, że najczęściej była to informacja zawarta na ulotce. Ulotka jest najprostszym sposobem dotarcia do wielu kobiet z różnych środowisk. Rozdawana w miejscach publicznych, środkach komunikacji itp. Po ulotce ankietowane zaznaczały reklamę w TV, która też została przez nich zauważona, jednak nie jest to temat, który często jest promowany w telewizji (wyk. 13). Zazwyczaj słyszy się o nim przy większych organizowanych imprezach dotyczących zdrowia kobiet, ale tak na co dzień temat rzadko jest poruszany. Częściej kobiety mogą natknąć się na pewne informacje w prasie kobiecej. Jest to także bardzo dobre źródło informacji, które można wykorzystywać z powodzeniem na prowadzenie akcji związanych z rakiem piersi. Wiele kobiet zagląda do tego typu prasy, są to kobiety w różnym przedziale wiekowym, więc bardzo dobrze byłoby jak najwięcej udzielać rad odnośnie sposobów samobadania piersi. Może kobiety wzięłyby do siebie konieczność regularnego sprawdzania piersi, mogłoby to niektórym uratować życie.

Badania profilaktyczne to jedna z najlepszych metod zapobiegania, wczesnego wykrywania raka piersi. Na badania profilaktyczne kobieta powinna chodzić przynajmniej raz do roku począwszy od 18 roku życia, a w przypadku rozpoczęcia współżycia wcześniej. Większość ankietowanych nie zdeklarowała, czy uda się na badania profilaktyczne, spowodowane jest to tym, że najczęściej nie widzimy potrzeby udania się do lekarza, gdy nic nas nie boli (wyk. 14). Wizytę odkładamy na później, przy czym to później ciągnie się w nieskończoność.

Rak piersi jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych, na który zapadają kobiety. Jest on jednym z najcięższych przypadków raka ze względu na jego przebieg. Atakuje z zaskoczenia, nie dając objawów, w większości przypadków wykrywany jest w stadium bardzo zaawansowanym. Kobiety nie tylko w Polsce, ale i na świecie, mają świadomość zagrożenia, jakie niesie ze sobą rak piersi, ale niewielki procent wie, jaki jest naprawdę, jakie mogą być jego konsekwencje. Kobiety boją się raka piersi, ponieważ nie znają sposobów prowadzenia leczenia, które w obecnym czasie są mniej inwazyjne i tylko już w bardzo agresywnych przypadkach radykalne. Medycyna posunęła się znacznie do przodu, jeśli chodzi o wczesne metody wykrywania i leczenia raka oraz rekonstrukcję piersi. Kobiety rezygnują z profilaktycznych wizyt u lekarza ze względu na strach, wywoływany jeszcze ciągle wieloma mitami osnutymi wokół raka piersi. Wśród kobiet istnieje przekonanie, że jeśli zostanie u nich zdiagnozowany rak piersi, będzie konieczna amputacja piersi. Ale niekoniecznie tak musi być.

Dlatego tak ważna jest profilaktyka i uświadamianie kobiet na temat czynników ryzyka raka piersi. Wiele kobiet nie zdaje sobie sprawy, że żyjąc w określony sposób same przyczyniają się do wzrostu ryzyka zachorowania. Kobiety, które zgodziły się odpowiedzieć na pytania w ankiecie, mają bardzo skromną wiedzę na ten temat. Są w wieku młodym, więc jeśli poczynią starania, by np. zmienić swój tryby życia, dietę, mają bardzo dużą szansę na wzmocnienie swojej odporności oraz uniknięcie wystąpienia raka piersi. Piersi są najważniejszym gruczołem kobiety, a dla większości z nich są najbardziej obcą częścią ciała. Kobiety nie znają budowy wewnętrznej piersi, jakim procesom podlegają i w jaki sposób zmieniają się w czasie cyklu miesięcznego i całego życia. Mały stopień znajomości zagadnienia raka piersi jest spowodowany niskim stopniem edukacji zdrowotnej społeczeństwa. Ciągle słyszy się, że ktoś umarł na raka, że trwają badania nad lekarstwem na niego. Niewiele poświęca się uwagi potrzebie edukacji kobiet i stosowaniu profilaktyki pierwotnej, zwłaszcza tak młodych, jak kobiety biorące udział w ankiecie. Niewielka liczba z nich poddaje się samobadaniu piersi czy badaniu u lekarza. Takie zachowania świadczą o tym, że kampania przeciwnowotworowa ma jednak ograniczony zasięg oraz nadal wiele kobiet nie bierze jej na poważnie. Być może wynika to ze świadomości, że skoro u mnie w rodzinie nikt nie choruje na nowotwór piersi, to mnie też nie dotyczy. Wiele kobiet, zwłaszcza młodych, gdy zetknie się z rakiem piersi, traktuje go jak wyrok, ponieważ nie ma wiedzy na jego temat.

Badania ukazały potrzebę stosowania narzędzi edukacyjnych w kierunku profilaktyki pierwotnej i skutecznego oddziaływania całej służby zdrowia na świadomość kobiet w walce z rakiem.

Mała liczba kobiet bada swoje piersi i rzadko uczęszcza na badania kontrolne.

Niewielka liczba kobiet uczestniczyła w zajęciach profilaktycznych w kierunku nowotworu piersi.

Większość ankietowanych nie zdeklarowała się, czy pójdzie na badania kontrolne. Wynika to prawdopodobnie z niskiej świadomości ankietowanych o przydatności takich badań.

Kobiety obciążone genetycznie częściej kontrolują stan swoich piersi.