Tomografia komputerowa jamy brzusznej w diagnostyce schorzeń w wybranych oddziałach szpitalnych

W ostatnich latach dokonał się niezwykły rozwój diagnostyki obrazowej narządów jamy brzusznej i miednicy. Wprowadzenie wielorzędowych tomografów komputerowych, rezonansów magnetycznych i znaczny postęp technologiczny w aparaturze USG pozwoliły na znaczną poprawę rozdzielczości przestrzennej i czasowej tych metod, a tym samym na wyższą czułość i specyficzność diagnostyczną (1). Tomografia komputerowa (TK) stała się prawdziwą rewolucją w diagnostyce obrazowej wykorzystującą promienie rentgenowskie. Promieniowanie to jest promieniowaniem jonizującym, co wiąże się z potencjalnym zagrożeniem dla życia i zdrowia w wypadku nadmiernej ekspozycji, dlatego też wykonuje się ją wówczas, gdy istnieją racjonalne wskazania medyczne (2). Jest to wysoce specjalistyczna metoda umożliwiająca warstwowe obejrzenie wszystkich tkanek i struktur organizmu. Badanie za pomocą tomografu komputerowego jest bezbolesne i nieinwazyjne. Zróżnicowanie jednostek chorobowych lub jednoznaczne wykluczenie patologii wymaga zwykle wykonania drugiej fazy badania po dożylnym podaniu środka kontrastowego, o którym decyduje lekarz radiolog (3). Badanie obrazowe jamy brzusznej przy użyciu tomografii komputerowej pozwala odróżnić przypadki wymagające interwencji chirurgicznej od chorób leczonych zachowawczo i ograniczyć do minimum liczbę niepotrzebnych ingerencji chirurgicznych (4, 5).

Celem pracy jest ocena struktury i liczby badań tomograficznych jamy brzusznej wykonywanych w Pracowni Tomografu Komputerowego szpitala powiatowego w Mławie w roku 2011.

Zaczerpnięte dane pochodzą z rejestru badań Pracowni Tomografii Komputerowej Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Mławie wykonanych od 1 stycznia do 31 grudnia 2011 roku. Grupa pacjentów uwzględnionych w badaniu obejmowała osoby zarówno hospitalizowane, skierowane z oddziałów szpitalnych, poradni specjalistycznych, lekarzy pierwszego kontaktu oraz badania wykonywane odpłatnie. W analizowanym okresie nie było przerwy techniczno-naprawczej użytkowanego sprzętu medycznego. W ocenie struktury skierowań na badanie tomograficzne jamy brzusznej uwzględniono następujące oddziały/jednostki: szpitalny oddział ratunkowy, oddział intensywnej terapii, oddział intensywnej opieki kardiologicznej, chirurgiczny, ginekologiczny, dziecięcy, wewnętrzny z traktem udarowym, rehabilitacji, poradnię neurologiczną, otolaryngologiczną, zdrowia psychicznego, onkologiczną oraz skierowania wydane przez lekarza rodzinnego.

W oparciu o przeprowadzoną analizę materiału w 2011 roku wykonano w pracowni tomograficznej łącznie 2003 badania. W opisywanym okresie wykonano, aż 1272 tomografie głowy, co stanowi 63,50% wszystkich badań wykonanych w pracowni w 2011 roku, 333 badania tomograficzne brzucha, których odsetek wyniósł 16,63%, 177 badań obrazowych klatki piersiowej – 8,83%, pozostałe badania, tj. badanie kręgosłupa, stawów i inne, gdzie odsetek wyniósł 11,13%. Porównywalnie badania tomograficzne jamy brzusznej wykonano częściej u kobiet – 180 badań, niż u mężczyzn – 153 badania. Badań TK jamy brzusznej z podaniem kontrastu przeprowadzono 326, co stanowi 97,9% wśród badań TK jamy brzusznej i 28,82% wśród wszystkich badań z użyciem środka cieniującego. Największą liczbę badań jamy brzusznej odnotowano w miesiącu maju – 34 badania, co stanowi 10,21% wszystkich badań tomograficznych jamy brzusznej w 2011 roku. Nieznacznie mniej tomografii jamy brzusznej wykonano w miesiącach styczeń – 33 badania, i w lipcu – 31 badań. Najmniejszą liczbę badań TK jamy brzusznej odnotowano w miesiącu sierpniu, tylko 21, odsetek wyniósł 6,3% wszystkich badań jamy brzusznej wykonanych w 2011 roku. Średnio, każdego miesiąca 2011 roku wykonano 27 badań tomograficznych jamy brzusznej. Rozkład badań w miesięcznym układzie odniesienia obrazuje rycina 1. Największa ilość zleceń wykonania TK jamy brzusznej w 2011 roku przypada na oddział chirurgiczny. Pacjentów z w/w oddziału przebadano aż 126, co stanowi 37,84% ogólnej liczby pacjentów. 99 przypadków badań obrazowych jamy brzusznej przeprowadzono na zlecenie poradni onkologicznej, co stanowi 29,73%. Z oddziału wewnętrznego do pracowni tomografii komputerowej w celu diagnozowania zmian w jamie brzusznej skierowano 72 pacjentów, co stanowi 21,62%. Łącznie te trzy oddziały wykonały ilość badań, stanowiącą 89,19% wszystkich badań TK jamy brzusznej w danym roku w tej pracowni. Pozostałe oddziały skierowały niewielką liczbę pacjentów celem wykonania TK jamy brzusznej. Strukturę badań tomograficznych jamy brzusznej dla poszczególnych oddziałów i jednostek szpitalnych obrazuje rycina 2.

Badania obrazowe jamy brzusznej przy zastosowaniu nowoczesnej techniki tomografii komputerowej stanowią bardzo ważną część diagnostyki zarówno zmian chorobowych, jak i urazowych. TK jamy brzusznej stanowi drugą po tomografii komputerowej głowy grupę badań wykonywanych najczęściej w opisywanej pracowni. Wczesna diagnostyka zmian chorobowych w obrębie brzucha pozwala na szybkie rozpoczęcie leczenia i powstrzymanie ewentualnych procesów patologicznych. W wielu przypadkach, zwłaszcza tych o niejednoznacznym obrazie klinicznym, wynik tomografii komputerowej prowadzi do zmiany rozpoznania wstępnego i zastosowania odpowiedniego leczenia (6). Szersze stosowanie TK wydaje się nieuchronne, z uwagi na wyższą skuteczność tej techniki w porównaniu z tradycyjnymi badaniami rentgenowskimi i ultrasonografią. Przedstawione wyniki jednoznacznie wskazują na nieocenioną potrzebę funkcjonowania pracowni tomografii komputerowej w ramach działalności szpitala powiatowego. Trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie szpitala bez pracowni tomografii komputerowej.