© Borgis - Medycyna Rodzinna 2, p. 27-30
*Konrad Wroński1, Roman Bocian1, Adam Depta2
Czy lekarze rodzinni wykonują badanie palpacyjne piersi u swoich pacjentek?
Do family doctors palpate their female patients' breast?
1Oddział Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dra M. Pirogowa w Łodzi
Ordynator Oddziału Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej: dr n. med. Jerzy Okraszewski
2Zakład Finansowania Ochrony Zdrowia, Katedra Polityki Ochrony Zdrowia Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Jadwiga Suchecka
Kierownik Katedry: prof. dr hab. Romuald Holly
Summary
Introduction: All over the world breast cancer is one of the most frequently diagnosed neoplasms. In Poland the mortality rate due to breast cancer is higher than in other countries of the European Union. Both palpation and imaging examination of the breasts can enhance an early diagnoses of breast cancer and reduce the death rate.
Objectives: The purpose of this research was stating whether a family doctors palpate their female patients' breast.
Material and methods: A group of 500 patients staying in Pirogow Hospital in Lodz was requested to fill in a survey prepared by the authors, in which appropriate tools were applied in order to investigate the issue. The necessary calculations were done by means by followings packets: STATISTICA 7.1 and EXCEL 2008.
Results: A careful analysis of the results shows that 413 (82.6%) of the female respondents were not palpated by their family doctors. Among these female, 87 (17.4%) females replied that their family doctor had palpated their breasts.
Conclusions: The results of the survey conducted among the patients staying in Pirogow Hospital in Lodz demonstrated a serious problem connected with fighting breast cancer in medical practice. An early diagnosis of breast cancer is an opportunity of a full recovery and at the same time of reducing the death rate caused by the disease.
Key words: breast carcinoma, palpable examination, family doctor
WPROWADZENIE
Liczba nowych zachorowań jak i zgonów spowodowanych rakiem sutka z roku na rok wykazuje tendencję wzrostową (1, 2). We wszystkich krajach rozwiniętych, rak piersi stanowi pierwszą przyczynę zgonów z powodu nowotworów złośliwych wśród kobiet (3-5). W Polsce według Krajowego Rejestru Nowotworów w 2006 roku na raka sutka zachorowały 13 322 kobiety. W tym samym roku stwierdzono 5212 zgonów wśród kobiet, spowodowanych rakiem piersi.
Jednym z czynników mających poprawić te statystyki jest badanie profilaktyczne sutka przez lekarzy. American Cancer Society zaleca profilaktyczne badanie piersi wraz z rejonami węzłowymi (węzły chłonne nadobojczykowe i pachowe) u kobiet przed 40. r.ż. raz na 3 lata, natomiast u kobiet po skończeniu 40. r.ż. raz na rok.
CEL PRACY
Celem pracy było dowiedzenie się od pacjentek czy lekarze rodzinni wykonują badanie palpacyjne piersi kobietom zgłaszającym się do nich na wizytę.
MATERIAŁ I METODY
Sondaż badający wiedzę pacjentów na temat badania piersi przez lekarzy rodzinnych swoim pacjentkom został przeprowadzony w 2008 i 2009 roku wśród pacjentek Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dra Mikołaja Pirogowa w Łodzi.
W celu przeprowadzenia badania przygotowano ankiety. Wypełnienie ankiety było przez pacjentki dobrowolne i anonimowe. Kwestionariusz ankiety zawierał 7 pytań zamkniętych. Przed rozdaniem każdej ankiety pytano każdą pacjentkę czy wyraża zgodę na udział w badaniu i czy w ciągu ostatnich 5. latach była leczona w gabinecie lekarza rodzinnego. Po otrzymaniu pozytywnej odpowiedzi na te dwa pytania wręczano pacjentkom ankietę do wypełnienia.
Grupę badaną stanowiło 500 pacjentek przebywających w oddziałach i poradniach Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dra Mikołaja Pirogowa w Łodzi, które wyraziły zgodę i poprawnie wypełniły ankietę.
Niezbędne obliczenia przeprowadzone zostały za pomocą pakietów: STATISTICA 7.1 i EXCEL 2008.
WYNIKI
W badaniu uczestniczyło 500 pacjentek, wśród których dominujący wiek mieścił się w przedziale od 45. do 65. r.ż. – tym wiekiem legitymowało się 289 (57,8%) ankietowanych pacjentek. W grupie ankietowanych pacjentek wykształceniem średnim legitymowały się 253 (50,6%) kobiety. Wśród 500 ankietowanych kobiet, 489 (97,8%) pacjentek pochodziło z miasta zamieszkanego przez więcej niż 500 000 mieszkańców (tab. 1). Z badania ankietowego wynika, że dominowały pacjentki korzystające z gabinetu lekarza pierwszego kontaktu rzadziej niż raz w roku (375 kobiet – 75,0% ogółu pacjentek) (tab. 2).
Tabela 1. Charakterystyka badanej grupy pacjentek.
| | Liczba badanych kobiet | (%) |
| Wiek | do 25. r.ż. | 3 | 0,6 |
| od 25. do 44. r.ż. | 120 | 24,0 |
| od 44. do 65. r.ż. | 289 | 57,8 |
| powyżej 65. r.ż. | 88 | 17,6 |
| RAZEM: | 500 | 100,0 |
| Miejsce zamieszkania | w mieście powyżej 500 000 mieszkańców | 489 | 97,8 |
| w mieście od 25 000 do 500 000 mieszkańców | 10 | 2,0 |
| w miejscowości poniżej 25 000 mieszkańców | 1 | 0,2 |
| na wsi | 0 | 0,0 |
| RAZEM: | 500 | 100,0 |
| Wykształcenie | podstawowe | 15 | 3,0 |
| zawodowe | 55 | 11,0 |
| średnie | 253 | 50,6 |
| wyższe | 177 | 35,4 |
| RAZEM: | 500 | 100,0 |
Tabela 2. Częstość korzystania z usług gabinetu lekarza pierwszego kontaktu przez kobiety biorące udział w ankiecie.
| Częstość korzystania z usług przychodni - gabinetu lekarza rodzinnego: | Liczba badanych | (%) |
| raz w miesiącu | 20 | 4,0 |
| raz na kwartał | 25 | 5,0 |
| co pół roku | 70 | 14,0 |
| rzadziej niż raz na rok | 375 | 75,0 |
| RAZEM: | 500 | 100,0 |
W badaniu 413 (82,6%) respondentek odpowiedziało, że nie miało badanych piersi przez swojego lekarza pierwszego kontaktu (ryc. 1). Wśród 500 ankietowanych kobiet, 87 (17,4%) miało zbadane piersi przez swojego lekarza rodzinnego.
Ryc. 1. Opinie pacjentek na temat badania palpacyjnego piersi przez lekarzy rodzinnych podczas wizyt w gabinecie POZ (Podstawowej Opieki Zdrowotnej).
W przeprowadzonej analizie statystycznej przy pomocy programu STATISTICA 7.1 nie stwierdzono zależności istotnych statystycznie pomiędzy wiekiem, wykształceniem, miejscem zamieszkania a opiniami ankietowanych kobiet o badaniu piersi przez lekarzy rodzinnych (p>0,05).
W przeprowadzonym badaniu 134 (26,8%) respondentki stwierdziły, że lekarz pierwszego kontaktu informował je o konieczności samobadania piersi raz w miesiącu (ryc. 2). Odmiennego zdania było 366 (73,2%) ankietowanych kobiet.
Ryc. 2. Opinie pacjentek na temat informacji udzielanych przez lekarza rodzinnego o konieczności samobadania piersi.
W przeprowadzonej analizie statystycznej przy pomocy programu STATISTICA 7.1 nie stwierdzono zależności istotnych statystycznie pomiędzy wiekiem, wykształceniem, miejscem zamieszkania a opinią pacjentek na temat informacji udzielanych przez lekarzy rodzinnych o samobadaniu piersi raz w miesiącu (p>0,05).
OMÓWIENIE
Wyniki przeprowadzonej ankiety wśród pacjentek Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dra Mikołaja Pirogowa w Łodzi wskazują, że istnieje problem związany z przestrzeganiem zaleceń American Cancer Society w sprawie profilaktycznego badania piersi przez lekarzy rodzinnych. Większość ankietowanych kobiet odpowiedziało, że nie miało badanych piersi przez lekarzy rodzinnych (ryc. 1). Z ankiety wynika także, iż lekarze pierwszego kontaktu nie informują swoich pacjentek o konieczności samobadania piersi raz w miesiącu.
PROFILAKTYCZNE BADANIE PIERSI
Badanie sutków wraz z rejonami węzłowymi przez lekarzy rodzinnych stanowi tanie, a jednocześnie skuteczne narzędzie we wczesnym wykrywaniu zmian patologicznych w piersiach u kobiet (6, 7). Podczas takiego badania lekarze rodzinni powinni uczyć swoje pacjentki jak poprawnie wykonywać badanie swoich piersi (9-13). Każde badanie sutków powinno być dokładnie udokumentowane przez lekarza w dokumentacji medycznej pacjentki. Badanie piersi według zaleceń American Cancer Society powinno być wykonywane przez lekarza u kobiet przed 40. r.ż. raz na 3 lata, a u kobiet powyżej 40. r.ż. raz w roku.
Badanie fizykalne sutka jest podstawowym elementem określenia stopnia zaawansowania raka sutka u kobiet. Dane zawarte w badaniach amerykańskich wskazują, że lekarze rodzinni podczas badania fizykalnego wykrywają zmiany patologiczne w piersiach tylko u 24% kobiet z guzami (8, 9). Dlatego na całym świcie dąży się do ciągłego doskonalenia lekarzy rodzinnych w technice badania piersi i kładzie się duży nacisk na naukę badania piersi i rejonów węzłowych przez studentów medycyny i pielęgniarstwa.
Ważnym zadaniem lekarza rodzinnego powinno być zachęcanie pacjentek do samobadania swoich piersi przynajmniej raz w miesiącu. Pacjentka znająca swój gruczoł piersiowy jest w stanie wykryć nowe, nawet małe guzki w swoich piersiach. Szacuje się, że kobiety podczas samobadania piersi są w stanie wykryć guz w sutku w około 42% przypadków (8, 9). Lekarze rodzinni powinni kierować swoje pacjentki na badania obrazowe (USG, mammografie przesiewowa i diagnostyczna), które pomagają wykryć niewyczuwalne palpacyjnie zmiany patologiczne w piersiach. Na podstawie badań dowiedziono, że u kobiet powyżej 50. r.ż. badania przesiewowe z zastosowaniem mammografii zmniejszają umieralność z powodu raka piersi o około 20-30%, a w przedziale wieku 40-49 zmniejszają o około 45% (8-11).
PODSUMOWANIE
Wczesne rozpoznanie i diagnostyka guza w piersi ma zasadnicze znaczenie w dalszym leczeniu i szansach chorych na pełne wyzdrowienie. Lekarz rodzinny jest najważniejszym ogniwem w systemie opieki zdrowotnej w Polsce, dlatego badanie profilaktyczne sutka wraz z rejonami węzłowymi (okolice nadobojczykowe i pachowe) u kobiet powinno się odbywać raz w roku podczas wizyt w gabinecie. Każda pacjentka z rozpoznanym guzem piersi powinna być kierowany do chirurga onkologa lub ginekologa celem dalszej diagnostyki i odpowiedniego leczenia.
Autorzy artykułu uważają, że lekarze rodzinni powinni informować swoje pacjentki o konieczności samobadania przez nie swoich piersi raz w miesiącu, a w przypadku stwierdzenia przez nie zmian/guzków w piersi o jak najszybsze zgłoszenie się do swojego ginekologa lub chirurga onkologa.
Piśmiennictwo
1. De Koning HJ: Assessment of Nationwide cancer-screening programmes. Lancet 2000; 355: 80-81. 2. Ncarubara RG: Control of breast cancer using health education. East Afr Med J 1999; 76: 661-663. 3. Duffy SW et al.: Breast screening, prognostic factors and survival: results from Swedish two county study. Br J Cancer 1991; 64 (4): 1133-1138. 4. Alexander FE et al.: The Edinburgh randomised trial of breast cancer screening: results after 10 years of follow-up. Br J Cancer 1994; 70 (3): 542-548. 5. Rao RSP et al.: Acceptability and effectiveness of a breast health awareness programme for rural women. Indian Journal of Medical Sciences 2005; 59: 398-401. 6. Walker LG et al.: How distressing is attendance for routine breast screening? Psychooncology 1994; 3 (4): 299-304. 7. Maurer F: A peer education model for teaching breast self-examination to undergraduate college women. Cancer Nurs 1997; 20: 49-61. 8. Forbes JF: The incidence of breast cancer. The global burden, public health considerations. Journal of Oncology 1997; 24 (Suppl. 1): 20-35. 9. Chie WC et al.: A study on women's practice of breast self-examination in Taiwan. Prev Med 1993; 22: 316-324. 10. Philip J et al.: Clinical measures to assess the practice and efficiency of breast self-examination. Cancer 1986; 58: 973-977. 11. Hill D et al.: Self examination of the breast: is it beneficial? Metaanalysis of studies investigating breast self examination and extent of disease in patients with breast cancer. BMJ 1998; 297: 271-277. 12. Baines CJ: Breast self examination. Cancer 1992; 69: 1942. 13. Ali NS, Khali HZ: Cancer prevention and early detection among Egyptians. Cancer Nursing 1996; 19: 104-777.
otrzymano/received: 2010-04-22
zaakceptowano/accepted: 2010-05-06
Adres/address:
*Konrad Wroński
Oddział Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dra M. Pirogowa w Łodzi
ul. Wólczańska 195, 90-531 Łódź
tel.: (42) 636 76 11
e-mail: konradwronski@poczta.wp.pl
