© Borgis - Medycyna Rodzinna 2, p. 23-26
*Konrad Wroński1, Roman Bocian1, Adam Depta2
Wiedza pacjentów na temat rakotwórczego wpływu zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – human papillomavirus) w etiologii raka wargi
Patients knowledge about carcinogenic influence of human papillomavirus in etiology of lip carcinoma
1Oddział Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dra M. Pirogowa w Łodzi
Ordynator Oddziału Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej: dr n. med. Jerzy Okraszewski
2Zakład Finansowania Ochrony Zdrowia, Katedra Polityki Ochrony Zdrowia Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Jadwiga Suchecka
Kierownik Katedry: prof. dr hab. Romuald Holly
Summary
Introduction: Lip carcinoma is observed in Poland rarely. Patients with lip carcinoma are admitted to surgical departments in advanced stage neoplasm disease, what cause that the prognosis are poor. One of the etiological factor of lip carcinoma is infection of human papillomavirus (HPV).
Objectives: The objective of this research was to examine patients' knowledge concerning the carcinogenic influence of infection of human papillomavirus on lip carcinoma.
Material and methods: A group of 300 patients treated in Doctor Pirogow's High Specialized Hospital in Lodz was interviewed by means of the author's own survey in which tools were used to examine patients' knowledge concerning the carcinogenic influence of infection of human papillomavirus on lip carcinoma. The necessary statistics were conducted by means of STATISTICA 7.1 and EXCEL 2008 programmes.
Results: The analysis of the results shows that 254 (84.7%) respondents are not aware of the carcinogenic influence of infection of human papillomavirus on lip carcinoma etiology. Among 300 respondents, 46 (15.3%) thought otherwise.
Conclusions: The results of the research demonstrate clearly that patients are not knowledgeable about a carcinogenic influence of human papillomavirus on the formation of lip carcinoma. Doctors should inform patients about etiology of lip carcinoma and inform about necessity observing their lips. The role of family doctor should be promoting a healthy lifestyle.
Key words: lip carcinoma, infection, human papillomavirus, etiology
WPROWADZENIE
Rak wargi występuje w Polsce dość rzadko i stanowi od 8 do 12% nowotworów występujących w obrębie głowy i szyi (1). Nowotwór ten występuje 5 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet (1-6). W XXI wieku najwięcej nowych zachorowań wśród mężczyzn stwierdza się w Oceanii, krajach Ameryki Północnej i w Europie (7). Zdecydowana większości przypadków (około 93%) raka wargi dotyczy wargi dolnej, w około 5% przypadków wargi górnej i w około 2% przypadków kąta ust (6-10). Do czynników kancerogennych w tym nowotworze zalicza się: palenie tytoniu, zakażenia wirusami opryszczki ( herpes simplex – HSV) i brodawczaka ludzkiego ( human papillomavirus – HPV), picie alkoholu, przebywanie w wysokich temperaturach, a także ekspozycje na promieniowanie słoneczne (1-11).
Obecnie na świecie pojawia się coraz więcej informacji na temat rakotwórczego wpływu zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego ( human papillomavirus) w etiologii raka wargi.
CEL PRACY
Celem pracy była ocena wiedzy pacjentów na temat rakotwórczego wpływu zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego ( human papillomavirus – HPV) w etiologii raka wargi.
MATERIAŁ I METODY
Sondaż badający wiedzę pacjentów na temat rakotwórczego wpływu zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego ( human papillomavirus – HPV) w etiologii raka wargi został przeprowadzony w 2009 roku wśród pacjentów Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dra Mikołaja Pirogowa w Łodzi.
W celu przeprowadzenia badania przygotowano ankiety. Wypełnienie ankiety było przez pacjenta dobrowolne i anonimowe. Kwestionariusz ankiety zawierał 7 pytań zamkniętych. Przed rozdaniem każdej ankiety pytano każdego pacjenta czy wyraża zgodę na udział w badaniu. Po otrzymaniu pozytywnej odpowiedzi na te dwa pytania wręczano ankietę do wypełnienia.
Grupę badaną stanowiło 300 pacjentów przebywających w oddziałach i poradniach Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dra Mikołaja Pirogowa w Łodzi, które wyraziły zgodę i poprawnie wypełniły ankietę.
Niezbędne obliczenia przeprowadzone zostały za pomocą pakietów: STATISTICA 7.1 i EXCEL 2008.
WYNIKI
W badaniu uczestniczyło 300 pacjentów, z czego 245 (81,7%) kobiet i 55 (18,3%) mężczyzn. Dominujący wiek wśród badanych mieścił się w przedziale od 45. do 65. r.ż. – tym wiekiem legitymowało się 210 (70,0%) ankietowanych pacjentów. W grupie ankietowanych pacjentów wykształceniem średnim legitymowało się 209 (69,7%) respondentów. Wśród 300 ankietowanych, 273 (91,0%) pacjentów pochodziło z miasta zamieszkanego przez więcej niż 500 000 mieszkańców (tab. 1). Na podstawie badania ankietowego wynika, że dominowali pacjenci korzystający z gabinetu lekarskiego rzadziej niż raz w roku (75,0% ogółu pacjentów).
Tabela 1. Charakterystyka badanej grupy pacjentów.
| | Liczba badanych | (%) |
| Wiek | do 25. r.ż. | 8 | 2,6 |
| od 25. do 44. r.ż. | 44 | 14,7 |
| od 44. do 65. r.ż. | 210 | 70,0 |
| powyżej 65. r.ż. | 38 | 12,7 |
| RAZEM: | 300 | 100,0 |
| Płeć | kobiety | 245 | 81,7 |
| mężczyźni | 55 | 18,3 |
| RAZEM: | 300 | 100,0 |
| Miejsce zamieszkania | w mieście powyżej 500 000 mieszkańców | 273 | 91,0 |
| w mieście od 25 000 do 500 000 mieszkańców | 16 | 5,3 |
| w miejscowości poniżej 25 000 mieszkańców | 11 | 3,7 |
| na wsi | 0 | 0,0 |
| RAZEM: | 300 | 100,0 |
| Wykształcenie | podstawowe | 0 | 0,0 |
| zawodowe | 16 | 5,3 |
| średnie | 209 | 69,7 |
| wyższe | 75 | 25,0 |
| RAZEM: | 300 | 100,0 |
W przeprowadzonym badaniu 254 (84,7%) respondentów odpowiedziało, że nie wie o możliwym rakotwórczym wpływie zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego w etiologii raka wargi (ryc. 1). Wśród 300 ankietowanych, 46 (15,3%) respondentów wiedziało o możliwym wpływie zakażenia tym wirusem na powstawanie raka wargi.
Ryc. 1. Wiedza pacjentów na temat rakotwórczego wpływu zakazenia wirusem brodawczaka ludzkiego ( human papillomavirus – HPV) w etiologii raka wargi.
W przeprowadzonej analizie statystycznej przy pomocy programu STATISTICA 7.1 nie stwierdzono zależności istotnych statystycznie pomiędzy płcią, wiekiem, wykształceniem, miejscem zamieszkania a wiedzą badanych pacjentów na temat możliwego rakotwórczego wpływu zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego na powstawanie raka wargi (p>0,05).
W przeprowadzonym badaniu 296 (98,7%) respondentów odpowiedziało, że lekarze nie udzielali im informacji o możliwym rakotwórczym wpływie zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego w etiologii raka wargi (ryc. 2). Tylko 4 (1,3%) respondentów było innego zdania.
Ryc. 2. Opinie pacjentów na temat przekazywania informacji przez lekarzy o rakotwórczym wpływie zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiegi ( human papillomavirus – HPV) w etiologii raka wargi.
W przeprowadzonej analizie statystycznej przy pomocy programu STATISTICA 7.1 nie stwierdzono również zależności istotnych statystycznie pomiędzy płcią, wiekiem, wykształceniem, miejscem zamieszkania a opinią respondentów co do informacji przekazywanych przez lekarzy o możliwym rakotwórczym wpływie wirusa brodawczaka ludzkiego na powstawanie raka wargi (p>0,05).
OMÓWIENIE
Wyniki przeprowadzonej ankiety wśród pacjentów Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dra Mikołaja Pirogowa w Łodzi wskazują, że istnieje problem związany z wiedzą pacjentów na temat możliwego rakotwórczego wpływu zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego w etiologii raka wargi. Zdecydowana większość ankietowanych wskazywała na brak wiedzy o możliwym rakotwórczym wpływie zakażenia wirusem opryszki na powstawanie raka wargi i brak informacji przekazywanych przez lekarzy na temat rakotwórczego wpływu wirusa (ryc. 1 i 2).
Wpływ zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – human papillomavirus) na powstawanie raka wargi
Wirus brodawczaka ludzkiego należy do rodziny Papovaviridae, które jako jedne z nielicznych wirusów za materiał genetyczny posiadają kolistą cząsteczkę dsDNA. Jest to wirus proliferacyjny, to znaczy, że namnaża się tylko w komórkach proliferujących (12).
Wirus human papillomavirus jest przenoszony przez kontakt z zakażonymi wydzielinami. Wrotami zakażenia tym wirusem są: układ oddechowy, układ rozrodczy i skóra. Obecnie uważa się, że na całym świecie większość ludzi jest zakażona tym wirusem. Jednak u większości z nich występuje on w formie utajonej, a objawy mogą wystąpić dopiero podczas innych chorób powodujących obniżenie odporności organizmu (13).
Do chwili obecnej poznano około 150 tysięcy wirusów HPV (12). W większości przypadków zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego przebiega bezobjawowo. Okres półtrwania zakażenia dla wirusów HPV nisko onkogennych wynosi od 4-5 miesięcy, natomiast dla wirusów wysoko onkogennych od 8-10 miesięcy (12, 13). Do wirusów brodawczaka ludzkiego wysoko onkogennych zaliczamy: HPV 16, 18, 45, 31, 33, 35, 52 i 58. Zakażenie tymi wirusami związane jest z dużym ryzykiem wystąpienia raka płaskonabłonkowego (SCC – squamous cell carcinoma) w różnych częściach organizmu ludzkiego.
Pomimo, iż wirusy HPV-6 i HPV-11 nie są uważane za wysoce onkogenne, to stwierdzono u ludzi zakażonych tymi wirusami duży odsetek raków płaskonabłonkowych w obrębie szyi i głowy (raki wargi, gardła, migdałków, krtani i górnego odcinka przełyku) (14, 15). Zakażenie tymi dwoma typami wirusa brodawczaka ludzkiego związane jest z występowaniem u osób zakażonych zmian brodawczakowych w jamie ustnej, gardle i krtani.
W przeprowadzonych badaniach stwierdzono obecność wysoko onkogennego wirusa brodawczaka ludzkiego HPV-16 u chorych z rakiem płaskonabłonkowym jamy ustnej – w tym z rakiem wargi (8, 16). W badaniach przeprowadzonych przez Millera i wsp. (17) i Gassenmaiera i wsp. (18) potwierdzono obecność HPV DNA u chorych z rakiem płaskonabłonkowym wargi. Świadczy to o ważnej roli, jaką wirus brodawczaka ludzkiego odgrywa w mechanizmie powstawania raka wargi.
Wykrycie w normalnej błonie śluzowej jamy ustnej obecności wirusa brodawczaka ludzkiego może świadczyć o tym, iż w przyszłości u takiej osoby zostanie rozpoznany rak płaskonabłonkowy jamy ustnej (8, 19).
Pacjenci powinni być informowani przez swoich lekarzy rodzinnych o kancerogennym wpływie wirusów brodawczaka ludzkiego w etiologii raka wargi, a także powinni wiedzieć, że najczęstszymi objawami obserwowanymi w raku wargi są: wolno powiększający się guzek, owrzodzenie, zgrubienie lub strupek (we wczesnym stadium choroby niepowodujący dolegliwości bólowych) na wardze.
PODSUMOWANIE
Najczęstszym typem histopatologicznym raka wargi jest rak płaskonabłonkowy (98% wszystkich przypadków), dlatego wczesne rozpoznanie raka ma fundamentalne znaczenie w dalszym leczeniu i dalszym rokowaniu dla chorego. Ważne jest, aby lekarze rodzinni zwracali uwagę u swoich pacjentów na guzki na wargach i w przypadku wystąpienia takich zmian jak najszybciej kierowali chorych do poradni chirurgicznych lub onkologicznych celem dalszej diagnostyki i leczenia.
Autorzy artykułu uważają, że lekarze rodzinni będący najważniejszym ogniwem w polskim systemie zdrowotnym, powinni informować swoich pacjentów o kancerogennym wpływie zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego ( human papillomavirus – HPV) i promować wśród swoich pacjentów zachowania prozdrowotne.
Piśmiennictwo
1. Bień S, Postuła S: Leczenie chirurgiczne raka wargi – propozycja schematu postępowania. Otolaryngologia 2003; 2 (3): 103-109. 2. Anderson DL: Cause and prevention of lip cancer. J Can Dent Assoc 1971; 37: 138-142. 3. Aubry F, MacGibbon B: Risk factors of squamous cell carcinoma of the skin. Cancer 1985; 55: 907-911. 4. Baker SR, Krausa CJ: Carcinoma of the lip. Laryngoscope 1980; 90: 19-27. 5. Blomqvist G, Hirsch JM, Alberius P: Association between development of lower lip cancer and tobacco habits. J Oral Maxillofac Surg 1991; 49: 1044-1047. 6. Brugere J et al.: Differential effects of Tobacco and alkohol In cancer of the larynx, pharynx and mouth. Cancer 1986; 57: 391-395. 7. Buzzell RA: Carcinogenesis of cutaneous malignancies. Dermatol Surg 1996; 22: 209-215. 8. Cox MF, Scully C, Maitland N: Viruses in the aetiology of oral carcinoma? Examination of the evidence. Br J Oral Maxillofac Surg 1991; 29: 381-387. 9. Dardanoni L et al.: A case-control study on lip cancer risk factors In Ragusa (Sicily). Int J Cancer 1984; 34: 335-337. 10. Decker J, Goldstein JC: Risk factors In head and Neck cancer. N Engl J Med 1982; 306: 1151-1155. 11. Doll R: Urban and rural factors in the aetiology of cancer. Int J Cancer 1991; 47: 803-810. 12. Castellsague X: Natural history and epidemiology of HPV infection and cervical cancer. Gynecol Oncol 2008; 110 (Suppl. 2): 4. 13. Sellors JW et al.: Incidence, clearance and predictors of humanpapillomavirus infection in women. CMAJ 2003; 168: 421. 14. Syrjanen S: Human papillomaviruses in head and neck carcinomas. N Engl J Med 2007; 356: 1993. 15. Wiatrak BJ et al.: Recurrent respiratory papillomatosis: a longitudinal study comparing severity associated with human papilloma viral types 6 and 11 and other risk factors in a large pediatric population. Laryngoscope 2004; 114 (Suppl. 104): 123. 16. Yeudall WA: Human papillomaviruses and oral neoplasia. Oral Oncol, Eur J Cancer 1992; 28B: 61-66. 17. Miller CS, White DK: Human papillomavirus expression in oral mucosa, premalignant conditions, and squamous cell carcinoma. A retrospective review of the literature. Oral Surg 1996; 82: 57-68. 18. Gassenmaier A, Hornstein OP: Presence of human papillomavirus DNA in benign and precancerous oral leukoplakias and squamous cell carcinoma. Dermatol 1988; 176: 224-233. 19. Maitland NJ et al.: Detection of human papillomavirus DNA in biopsies of human oral tissue. Br J Cancer 1987; 56: 245-250.
otrzymano/received: 2010-03-23
zaakceptowano/accepted: 2010-05-06
Adres/address:
*Konrad Wroński
Oddział Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dra M. Pirogowa w Łodzi
ul. Wólczańska 195, 90-531 Łódź
tel.: (42) 636 76 11
e-mail: konradwronski@poczta.wp.pl
